نسبت به او يكسان هستند ) و كلماتى مثل « لعلّ » ( به معنى شايد ) كه نشانگر احتمال و عدم قطعيّت است و در مورد مخلوقين ، خبر از وجود مانع يا موانعى براى حصول كارى مىدهد در مورد او چنين مفهومى را نمىرساند بلكه امر و ارادهء خدا قطعىّ الحصول است .
و كلمهء « متى » ( كى ؟ ، چه زمانى ؟ ) ، اگر چه در مورد خدا بكار مىرود ولى نشان دهندهء وقت معيّنى براى او نيست ، و به كار بردن كلمهء « زمان » در مورد او به اين معنى نيست كه خداوند مظروف است و در محدودهء زمان قرار گرفته است .
و نيز كاربرد كلمهء « مع » ( به معنى « با » ) در مورد او به اين معنى نيست كه خداوند با چيزى قرين و همراه است .
ادوات ، امثال خود را محدود مىسازد ( يعنى در حقتعالى تأثيرى ندارد ) ، و آلات ، متناسب با امثال و نظائر خويش است ، و اينها ، نه در خداوند بلكه در ساير اشياء مؤثّرند ، ابتداء زمانى داشتن ، باعث شده است كه اشياء و موجودات قديم نباشند ، و قرب زمانى داشتن ، آنها را از ازلى بودن بازداشته ، و فقدان بعضى از حالات و صفات ، آنها را از كمال دور ساخته است [1] ، افتراق و جدائى آنها دليل و نشانهء وجود جداكنندهء آنهاست ، تباين و تفاوت آنها نشانهء وجود تفاوت دهندهء آنهاست ، خالق اشياء ، توسّط آنها ، بر عقول آدميان تجلَّى

[1] . در ترجمهء اين عبارات سعى شده است معانى « مذ » ، « قد » ، و « لولا » كه به ترتيب عبارتند از : « ابتداء زمانى » ، « قرب زمانى » ، و « نبود چيزى در اثر وجود چيز ديگر » ( امتناع شىء لوجود غيره ) آورده شود .

310