« أظهرنى الله على خصمي » ( يعنى ، خداوند مرا بر دشمنم پيروز گردانيد ) . در اينجا منظور از ظهور ، فتح و غلبه است و ظهور خدا بر اشياء نيز چنين است .
وجه ديگرى نيز براى ظهور خداوند هست و آن اينكه : او براى هر كس كه او را بخواهد ظاهر و هيچ چيز بر خدا پوشيده نيست و تدبير هر چه ديده مىشود ، به دست اوست ، پس چه ظاهرى از خداوند ظاهرتر و آشكارتر است ؟ تو ، به هر كجا رو كنى ، مصنوعات و مخلوقات او را مىبينى ، و در وجود خودت ، آثارى از او هست كه براى تو كافى است ، ولى ظاهر در مورد ما مردمان به كسى گفته مىشود كه وجودش بارز و آشكار بوده ، به وسيلهء حدّ و وصفش معلوم باشد ، پس اسم مشترك است ولى معنى متفاوت .
و امّا باطن ، به معنى « درون اشياء بودن » نيست به اين معنى كه درون اشياء غور و نفوذ كند . بلكه به اين معنى است كه به درون اشياء اطَّلاع و آگاهى دارد و تدبير آن بدست اوست ، مثل اين كه گفته مىشود : « ابطنته » يعنى از آن آگاه شدم و سرّ پنهان او را دانستم . ولى « باطن » در مورد آدميان به كسى اطلاق مىشود كه به درون اشياء رفته و پنهان شود ، پس اسم مشترك است و معنى متفاوت .

300