بخشيده است ، اگر آن طور بود كه مىگويند ، خالق و مخلوق از يك ديگر شناخته نمىشدند ، ايجادكننده و ايجاد شده از يك ديگر ممتاز نبودند و شناخته نمىشدند ، لكن اوست ايجادكننده ، فرق است بين خدا و بين آن چيزى كه خدا به او صورت بخشيده و جسميّت داده و ايجادش نموده است ، چون هيچ چيز به خداوند شبيه نيست و خداوند نيز به هيچ چيز شبيه نمىباشد « گفتم : بله ، قربانت گردم ، لكن گفتى : احد و صمد ( بىنياز ) است . و نيز فرمودى : به هيچ چيز شبيه نيست در حالى كه خداوند يكى است ، انسان هم يكى است پس در وحدانيّت و يكى بودن ، به يك ديگر شبيه‌اند ؟ حضرت فرمود : اى فتح ! حرف محالى مىزنى ، خداوند ثابت قدمت گرداند . ( آن ) تشبيه ( كه ما آن را نفى مىكنيم ) در معانى است ، امّا اسم در مورد همه يكى است و نشان دهندهء مسمّى است ، به اين ترتيب كه انسان را گرچه مىتوان » واحد « و » يكى « دانست ، امّا منظور اين است كه يك شىء و يك جثّه است و دو تا نيست . امّا خود انسان » واحد « ( حقيقى ) نيست زيرا داراى اعضاى گوناگون است ، رنگهايش مختلف و زياد است و يكى نيست ، انسان عبارتست از مجموعه اجزائى كه با

257