هميشه سؤال ميكرد و پيوسته رغبت داشت در گذشتن از عمل وزارت و بيميلى بآن را و قبول نمودن وى اين عمل را در نزد مأمون و در نزد ما نهايت عظيم داشت زيرا كه ما معرفت داشتيم بآنچه قرار داده بود خداوند در منزلت او و دارا بودن عزت و دين و اقتدار و قوت بر اصلاح كردن امور مسلمين و جهاد كردن با مشركين را و آنچه را كه حقتعالى در او جلوه داده بود از راستى و درستى قصد او و خجستگى شناسائى او و صحت تدبير او و قوت رأى او و بر آمدن مطلوب او و يارى كردن او بر حق و راستى و نيكوئى و تقوى پس چون كه امير المؤمنين موثق و محكم ساخت عهد ما را از براى او نظر بدين او و اختيار كردن آنچه را كه او دارا بود از صلاح و سداد و اجابت كرديم مسئول امير المؤمنين را كه قدر آن پوشيده بود و نوشتيم از براى ذو الرياستين كتاب عطا و شرط او را كه در آخر اين كتاب من نسخه شده است و شاهد گرفتيم بر آن خدا و كسانى را كه نزد ما بودند از اهل بيت ما و سران سپاه و صحابهء ما و قاضيان و فقها و خاصه و عامه و امير المؤمنين اين كتاب را بآفاق نماياند تا اينكه اشتهار يابد و شيوع پيدا كند در اهل آفاق و بر منبرها خوانده شود و در نزد واليان و حكام ثابت شود پس امير المؤمنين از من سؤال كرد كه اين كتاب را بنويسم و معانى آن را شرح و بسط دهم و بناى آن بر سه باب است .
در باب اول بيان مىشود از تمام آثار ذو الرياستين كه حقتعالى بسبب اين آثار حق او را بر ما و بر مسلمين واجب گردانيده است .
باب دوم در بيان مرتبهء او است در دور كردن مانع او در جميع آنچه را كه تدبير كرده است و داخل شده است يعنى آنچه كرده است كسى را نميرسد كه مانع از جريان آن شود و راهى بر او نيست در آنچه ترك كرده است و ناخوش داشته است و معنى اين مقصد آنست كه نميرسد هيچ مخلوقى را از كسانى كه بيعت در گردن آنها است مگر آنكه باو و برادر او بيعت كنند و از دور كردن مانع است حكمرانى اين دو نفر بر كسى كه بر آنها ظلم كند و اهتمام كند در فساد بر ما و بر اين دو نفر و بر دوستان ما تا اينكه هيچ طمعكنندهء طمع نكند بر مخالفت اين دو نفر و نه بر نافرمانى اين دو نفر و نه بر حيله كردن ميان ما و اين دو نفر باب سيم در بيان عطا و بخشش ما است بذو الرياستين آنچه را كه دوست دارد واگذاشتن آن را و پوشيدن زيور زهد و حجت تحقيق و راستى را چه پيوسته اهتمام كند در ثواب آخرت بآن مقدار كه در قلب كسى كه باو شك آورده ثابت شود و در بخشش آنچه بر ما لازم است از براى او از كرامت و عزت و عطا را كه ما بخشيديم باو و برادر او كه بايد منع كنند بآن چيزى را كه ما بسبب آن خود را منع كرديم و اين باب مشتمل است بهر چيزى كه احتياط كار در امر دين و دنياى خود از آن احتياط كند و نسخهء كتاب اينست .
* ( بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ) * اين كتاب و شرطى است از عبد اللَّه مأمون امير المؤمنين و

396