قائل اين قول في الحقيقه نفى قدرت و سلطنت از خداوند ميكند چنانچه حديث است كه من قال بالتفويض فقد اخرج الله عن سلطانه ) * و اين مطلب ببرهان عقلى ثابت است كه حقتعالى در هر زمانى از ازمنه قادر است بر هر فعلى از افعال پس قول حق مذهب عدليه است كه جبر و تفويض هر دو باطل است و صحيح ميان دو امر است چنان كه در حديث وارد شده است لا جبر و لا تفويض و لكن امر بين الامرين ) * - از معصوم سؤال كردند كه امر بين الامرين چيست فرمود مثل اين مثل مردى كه او را در معصيت مشاهده كنى و از آن معصيت وى را نهى كنى دست از معصيت بر ندارد و او را واگذارى تا اينكه معصيت را مرتكب شود پس تو كه اين مرد را نهى از اين معصيت كردى و از تو نپذيرفت و او را واگذاشتى تا متحمل شد او را امر باين معصيت نكردى يعنى اگر او را امر بمعصيت كرده بودى جبر لازم مىآيد و اگر او را نهى نكرده بودى تفويض لازم مىآمد پس هيچ يك محقق نشد بلكه امرى ميان اين دو امر پديدار شد پس مذهب حق اينست كه عبد نه قدرت تامه دارد بر دو طرف فعل و ترك عمل چنان كه متعزله گويند و نه اينكه هيچ قدرت ندارد بر فعل و ترك چنان كه اشاعره گويند بلكه يكى از دو بر طرف فعل قدرت تامهء دارد كه آن طرف را واقع ميسازد و قدرت ناقصه دارد بر طرف ديگر كه آن را واقع نميسازد و علت اين مطلب با تساوى اقدار و تمكين حقتعالى او را بدو طرف عمل امرى است كه بخود بنده رجوع ميكند كه ارادهء يكى از اين دو طرف ميكند بدون ديگرى پس عبد مختار است در فعل و ترك هر عملى از اعمال خود و ليكن هر طرفى كه اراده كرد از فعل يا ترك قدرت تامهء بر آن طرف دارد و قدرت ناقصه بر طرف ديگر دارد پس نه قدرت تامهء بر هر دو طرف دارد چنان كه معتزله گويند و نه هيچ قدرت ندارد بر هر دو طرف چنان كه اشاعره گويند بلكه امرى ميان اين دو امر است كه بر طرف مراد قدرت تامه دارد و بر طرف غير مراد قدرت تامهء ندارد و اين مطلب اقتضاى بسط پيش از اين دارد و ليكن چون منجر بخروج از مقصود خواهد شد باين اجمال اكتفا شد و الله الموفق و آن جناب در شاهد قول بعدم جبر و تفويض ميفرمايد كه حقتعالى صحيح را بنا خوش فرا نميگيرد يعنى عمل هر كسى از براى نفس او است و اطفال را بگناهان پدران آنها عذاب نميكند و بار كسى را بر دوش ديگرى نمينهد و بنده را پاداش نميدهد مگر باندازهء عمل او و ليكن او را ميرسد كه عفو و تفضل در حق بندگان فرمايد اما جور و ظلم نميكند چه او منزه و مبرا است از ظلم و جور و واجب نميكند بر بندگان اطاعت كسى را كه ميداند ايشان را گمراه ميكند و از جاده حق منحرف ميگرداند و اختيار نميكند او را از براى رسانيدن احكام خود بندگان و برگزيده نميكند از بندگان خود كسى را كه ميداند باو و به پرستش او كافر خواهد شد و بندگى شيطان را ميكند نه بندگى او را و همانا اسلام غير از ايمان

364