باصلاح زندگيش و نماز او را از تمام اينها منع كند زيرا كه نماز را در شب و روز بايد مكرر بخواند پس قدرت ندارد بر امور مذكوره و روزه چنين نيست يعنى نماز شبانه روزى پنج مرتبه است اما روزه چنين نيست بلكه محض امساك است و بعضى از آنها اينست كه نماز در آن رنج و تعب و اشتغال جميع اركان بدن است و روزه چنين نيست بلكه آن نخوردن و نياشاميدن است و اركان بدن او اشتغال بچيزى ندارد و بعضى از آنها اينست كه وقتى نيايد مگر آنكه در آن وقت بر زن نمازى جديد در شب و روز او واجب شود و روزه چنين نيست زيرا كه هر روزى كه حادث شود بر او روزه واجب نيست اما هر زمان كه وقت نماز برآيد واجب مىشود بر او نماز :
پس اگر بگويد چرا مردى چون در ماه رمضان ناخوش شود يا سفر كند پس پيوسته در سفر باشد يا على الاتصال ناخوشى او افاقه نشود تا ماه رمضان ديگر در آيد واجب مىشود بر او كه از براى ماه رمضان اول فديه دهد يعنى از عوض هر روزى قدرى از طعام بمسكينى دهد و قضاء از او ساقط شود و اگر در ميان اين دو ماه رمضان ناخوشى مرض او افاقه شود و مسافر در مقامى اقامه كند يعنى خواه در وطن خود يا غير آن و قضاء روزه نكند واجب مىشود بر او فديه و قضاء بايد در جواب گفته شود از براى آنكه روزه در اين سال بر او در اين ماه واجب است اما كسى كه مرض او افاقه نشود چون بر او تمام اين سال گذشته است و حقتعالى ناخوشى را بر او غلبه داده است پس راه از براى اداء اين تكليف از براى او قرار نداده است از اين جهت اين تكليف از او ساقط مىشود و همچنين است به حكم هر چيزى كه خدا بر او غلبه دهد مثل بيهوش كه يك شبانه روزى بيهوش باشد پس بر او قضاء نماز واجب نيست چنانچه حضرت صادق ( ع ) فرموده است كلما غلب الله على لعبد فهو اعذر له ) * هر چيزى را كه خدا بر بنده غلبه دهد پس ابداء عذر از براى او نموده است و او را معذور ساخته است زيرا كه ماه داخل شد و او مريض بود پس نه در آن ماه روزه بر او واجب است و نه در آن سال بجهت مرضى كه در او پيدا شده است و بر او فديه واجب است زيرا كه او بمنزلهء كسى است كه روزه بر او واجب شده باشد و استطاعت اداء آن را نداشته باشد من فديه بر او واجب شود چنان كه حقتعالى فرموده است * ( فَصِيامُ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ ) * * ( فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّينَ مِسْكِيناً ) * و چنان كه فرموده است * ( فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ ) * پس چون روزه بر او مشكل باشد صدقه را قائم مقام آن قرار داده است .
پس اگر بگويد كه اگر آن وقت را استطاعت نداشته الان كه ناخوشى از او رفع شده است استطاعت دارد بايد در جواب گفته شود كه چون ماه رمضان ديگر بر او داخل شده است فديه از براى ماه رمضان گذشته واجب است زيرا كه اين شخص بمنزلهء كسى است كه روزهء

353