جواب داده شود كه در نزد اهل خود معروف و موجود است .
پس اگر بگويد كه آيا شما مىشناسيد و ميدانيد آن علتها را يا نميشناسيد و نميدانيد بايد جواب گفته شود كه بعضى آنها را ميدانيم و ميشناسيم و بعضى آنها را نميدانيم و نمىشناسيم .
و اگر بگويد كه اول واجبات چيست بايد جواب گفته شود كه اقرار بخدا و بآنچه از نزد خداوند عز و جل رسيده است .
پس اگر بگويد كه چرا خلق مامور شدند باقرار بخدا و بفرستادگان خدا و بحجتهاى خدا و آنچه از خدا رسيده است بايد جواب گفته شود كه بجهت علتهاى بيشمار است بعضى از آنها اينست كه كسى كه بخدا و بفرستادگان او و بحجتهاى او و بآنچه از نزد او رسيده است اقرار نكند معصيتهاى او را اجتناب نكرده و قبول نهى از ارتكاب گناهان كبيره او نكرده و از عذاب خدا نترسيده در آنچه شهوات او اقتضا كرده است و از ظلم و فساد لذت برده است و چون مردم مرتكب اين گونه افعال شوند و هر انسانى متحمل شود آنچه ميل كند و متابعت هواى نفس كند بدون ترس از احدى در اين كردار ايشان فساد تمامى خلق و باختن بعضى ايشان بر بعضى ديگر است پس فروج را غصب كنند و خونريزى و مال مردم و اسير كردن عيال مردم را مباح دانند و بعضى ايشان بعضى ديگر را بدون حق و جرمى بقتل رسانند پس خرابى دنيا و هلاكت خلق و فساد دين مردم بر آن مترتب شود و بعضى از آنها اينست كه خداوند حكيم است و حكيم در عالم وجود صورت نپذيرد و حكمت بصفت نيايد مگر در حق كسى كه فساد را منع كند و بصلاح و سداد كوشد و از ستم و جور زجر كند و از كردار ناشايسته نهى كند و منع از فساد و امر بصلاح و سداد نهى از اعمال ناشايسته متصور نشود مگر بعد از اقرار بخداى عز و جل و معرفت آمر و ناهى و اكثر مردم بدون اقرار و معرفت خداوند واگذاشته شوند امر بصلاح و نهى از فساد ثابت نشود زيرا كه در اين صورت آمر و ناهى نباشد .
و بعضى از آنها اينست كه ما خلق را چنين يافته‌ايم كه در باطن و مستور از خلق فسادها در امورات ميكنند پس اگر اقرار بخدا نداشته باشند و در غياب خلق از خالق نترسند احدى را خوف از احدى نيست چون با ميل و ارادهء نفسانى خود خلوت كند در ترك كردن معصيت و فرو گذاشتن عمل حرام و مرتكب شدن گناهان كبيره چه فعل او از خلق مستور است و او را از احدى اضطراب و بيمى نيست پس در اين گونه كردار هلاكت تمامى خلق است پس قوام امر خلق و صلاح ايشان صورت نپذيرد مگر با قرار ايشان بكسى كه دانا و بينا است و بامور پوشيده و پنهان عالم است و امر بصلاح و ناهى از فساد است و هيچ امر پنهانى بر او پوشيده نيست تا اينكه در اين اقرار منعى باشد ايشان را از انواع فساد در هنگامى كه

336