مشتبه ميساختند زيرا كه ما خلق را ناقص و محتاج و غير كامل يافته‌ايم با اختلاف ايشان و اختلاف هواى نفسانى و پراكندگى قصدهاى ايشان پس اگر براى ايشان قيمى و حافظى در آنچه رسول خدا آورده است قرار داده نشود هر آينه فساد خواهند كرد بنوعى كه بيان كرديم و شرايع و سنن و احكام و ايمان تغيير خواهد يافت و اين موجب فساد كلى از براى تمام خلق شود . پس اگر بگويد چرا جايز نيست كه در يكزمان دو امام يا بيشتر در زمين باشد بايد جواب گفته شود كه از براى چند جهت است بعضى از آنها اينست كه يك نفر فعل و تدبير او مختلف نشود و دو نفر فعل و تدبير آنها متفق نشود و سبب اين مطلب آنست كه ما هيچ دو نفر نمىيابيم مگر آنكه قصدها و ارادهء آنها مختلف است پس اگر دو امام در يك زمان باشند قصد و اراده و تدبير آنها مختلف باشد و هر دو واجب الاطاعه باشند يكى از آن دو نفر اولى بطاعت از ديگرى نخواهد بود پس اين اختلاف خلق و تشاجر و فساد آنها خواهد بود علاوه بر آنكه هيچ كس يكى از اين دو نفر را اطاعت نكند مگر آنكه ديگرى را معصيت و نافرمانى كرده است پس معصيت تمام اهل زمين را فرو گيرد و با وجود اين مردم را راهى باطاعت و ايمان نباشد و اين عمل از جانب صانع عالم و مصور بنى آدم بخلق رسيده باشد كه باب اخلاف و تشاجر و فساد از براى ايشان مفتوح كرده است چه ايشان را امر كرده است بمتابعت كردن دو نفر كه با يك ديگر اختلاف دارند و بعضى از آنها اينست كه اگر دو اما در يك زمان موجود باشد هر يك از دو نفرى كه با يك ديگر گفتگو و مرافعه داشته باشند ميخواهند نزد غير آن كسى كه ديگرى ميخواهد بروند تا از براى آنها داورى كند و هيچ يك از اين دو نفر اولى از ديگرى نيست كه آن ديگر متابعت او كند پس حقوق و احكام و حدود باطل شود و بعضى از آنها اينست كه هيچ يك از اين دو حجت اولى از ديگرى نيستند در تكلم و حكم دادن و امر و نهى فرمودن و چون چنين باشد بر اين دو نفر واجب است كه بيك مرتبه ابتدا بسخن گفتن كنند يعنى اگر چنين نكنند ترجيح بلا مرجح لازم آيد و هيچ يك از آنها را نرسد كه در چيزى بر ديگرى سبقت گيرد چه در امامت يك شرع مساوى خواهد بود پس اگر از براى يكى از آنها سكوت جايز باشد از براى ديگرى نيز مثل او جايز باشد يعنى از اين جهت كه هر دو مساويند و چون از براى هر دو سكوت جايز شد حقوق و احكام باطل شود و حدود معطل شود و مردم چنين شوند كه گويا امامى از براى آنها نيست .
پس اگر بگويد چرا جايز نيست كه امام از غير جنس رسول و نسل او باشد بايد گفته شود كه از چند جهت است بعضى از آنها اينست كه چون امام واجب الاطاعه است چاره نيست از راهنمائى كردن كه باو راه يافته شوند و او را از غير او تميز دهند و اين رهنما قرابت و خويشى مشهوره و وصيت ظاهر خواهد بود تا اينكه او از غير خودش شناخته شود و بعين وجود او هدايت يافته شود و بعضى از آنها اينست كه اگر امام از غير جنس و نسل رسول

334