استقبال كند يعنى در برابر حق زيستن كند و در اينها خضوع و تبتل چون روى و دو ذراع نيست يعنى اگر بمقدار روى و دو ذراع خضوع در آن بودى با ميت شسته شود . علت زكاة دادن قوت فقرا دادن و حفظ كردن مال اغنيا است و خداوند تبارك و تعالى اهل صحت و سلامت را بقيام و ايستادگى كردن امر اهل آفات و بليات مكلف ساخته است چنانچه فرموده است * ( لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ ) * در مقام ابتلا و امتحان آورده شويد بمالها و نفسهاى خود ، در مالهاى خود بزكاة دادن و در نفسهاى خود بمهيا كردن خود را از براى صبر بر بليات با اينكه در زكاة دادن رافت و رحم كردن بضعفا و رأفت بر پريشان حالان و تحريص كردن فقرا است بر مواساة و مشاركت در امر معاش و قوت دادن درويشان و يارى كردن ايشان است بر امر دين و اين فقرا نصيحت و موعظه‌اند از براى اهل ثروت و مكنت و عبرتند از براى ايشان تا اينكه بسبب ايشان بر پريشانى آخرت راه يابند و بر مال خود پى برند و تحريص شوند در زكاة دادن بر شكرگزارى خدا كه ايشان را فضيلت داده و مال باينها عطا فرموده و دعا و تضرع كنند و بترسند كه مثل اين فقرا شوند و اين مراتب مذكوره حاصل شود در امور بسيار چون زكاة دادن و صدقه دادن و صلهء رحم كردن و احسان كردن بمردم ببذل مال .
علت حج رفتن بسوى خدا و طلب كردن بسيارى ثواب و بيرون رفتن از جميع گناهان است كه از او صادر شده است و از براى آنست كه از گذشته تائب باشد كه آينده را از سر گيرد يعنى چون حج كند گويا تازه بدنيا آمده است و ابتداء عمل او است و او را هيچ معصيتى نيست و نيز علت حج لوازم آنست از خرج كردن اموال و بتعب انداختن بدن و منع كردن بدن را از شهوات و لذات و تقرب يافتن بسبب عبادت پروردگار و خضوع و خوارى و ذلت رفتن مدتى مديد در ميان سرما و گرما و در ميان امن و ترس و نيز در حج است از براى جميع خلائق از منافع و سؤال كردن از خدا و ترسيدن از او و ترك قساوت قلب و سختى نفس و فراموش نكردن ذكر و انقطاع اميد و آرزو كردن و نيز در حج است تازه كردن حقوق و منع كردن نفس را از فساد و بمنفعت رسيدن كسانى كه در شرق و غرب زمين هستند و كسانى كه در بيابان و دريا هستند از كسانى كه حج ميكنند و كسانى كه حج نميكنند از تاجر و جالب و بايع و مشترى و كاسب و مسكين و برآوردن حوائج اهل اطراف عالم و مواضعى كه ممكن است ايشان را اجتماع در آن يعنى حاجيان را كذلك * ( لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ ) * .
علت واجب شدن حج يك مرتبه اينست كه حقتعالى در واجب كردن فرائض ملاحظه پستترين مكلفين در طاقت و قوت فرموده است و از آن جمله حجه است پس آن را يك مرتبه واجب گردانيد بملاحظه حال كسانى كه كم طاقتند پس از آن مستحب گردانيده است از براى

322