اهل قوت و طاقت بمقدار طاعت ايشان . علت اينكه خانهء كعبه در وسط زمين است اينست كه خانه كعبه موضعى است كه از زير اين موضع زمين منبسط شد و هر بادى كه در دنيا ميوزد از زير ركن شامى بيرون مىآيد و خانهء كعبه اول بقعه اى است كه در زمين بنا شد چه آن وسط زمين است و بايد عرض اهل مشرق و مغرب در آن مساوى باشد يعنى از هر جانب كه قصد آن كنند مسافت نسبت بجمع مساوى باشد چه اگر در كنار زمين ميبود نسبت ببعضى نهايت قرب ميداشت و نسبت ببعضى نهايت بعد .
مكه را مكه ناميدند از آن جهت كه مردم قصد مكه ميكردند چه كسى كه قصد مكه كند گويند قد مكا و از اين جهت است كه حقتعالى ميفرمايد * ( وَما كانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلَّا مُكاءً وَتَصْدِيَةً ) * و مكاء بمعنى صفير زدنست و تصديه دست بدست گرفتن است . « مترجم گويد » مردى است كه عادت بعضى كفار آن بود كه مردان و زنان برهنه نماز كردندى و صفير زدندى و دست بدست همديگر گرفتند پس حقتعالى فرمود نماز ايشان در نزد خانه جز صفير زدن و دست يك ديگر گرفتن نيست پس مقصود حضرت شايد اين باشد كه اينها چون قصد خانه كردندى و اين گونه اعمال از آنها سر زدى از اين جهت مكه را مكه گويند چه آن بمعنى قصد است .
علت طواف خانه اين بود كه حقتعالى بملائكه فرمود كه من خليفهء در زمين قرار دهم ملائكه عرض كردند آيا قرار دهى در زمين كسى را كه افساد كند و خونى بريزد چون اين جواب را بخدا عرض كردند پشيمان شدند و پناه بعرش بردند و استغفار كردند حقتعالى خواست كه ساير عبادتكنندگان مانند آن ملائكه عبادت كنند و آنها را پناهى باشد پس در آسمان چهارم بمحاذى عرش خانه بنا نهاد كه آن را ضراح نامند پس از آن در آسمان دنيا خانه بنا نهاد كه آن خانه را معمور نامند و آن خانه محاذى ضراح بود پس از آن اين خانهء ( مكه ) را بمحاذى بيت المعمور بنا نهاد و آدم ( ع ) را امر كرد كه طواف كند آن خانه را و توبهء او را قبول كرد و اين عمل ميان فرزندان او جارى شد تا روز قيامت علت استلام حجر الاسود و لمس كردن آن اينست كه حقتعالى چون ميثاق و عهد گرفت از بنى آدم از حجر اين عهد را چون لقمهء از براى خود قرار داد يعنى درخواست كه وفا باين عهد بتوسط او شود و از اين جهت است كه مردم مكلف شدند كه اين ميثاق را حفظ كنند و وفا كنند و از اين جهت است كه نزد حجر ميگويند امانتى اديتها و ميثاقى تعاهدته ) * لتشهد لى بالموافات و از اينجا است قول سلمان « ره » كه در روز قيامت حجر را چون كوه ابو قبيس بياورند و او را زبان و دو لب باشد و شهادت دهد باين وفاء بعهد از براى كسى كه وفا كرده باشد .

323