و ابدى و ميفرمايد .
* ( وَما هُمْ مِنْها بِمُخْرَجِينَ ) * پرهيزكاران از بهشت بيرون نروند و ميفرمايد * ( خالِدِينَ فِيها أَبَداً ) * دائما در بهشت جاويد ميباشند و ميفرمايد * ( وَفاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا مَمْنُوعَةٍ ) * سليمان در جواب دادن باز ماند حضرت فرمود اى سليمان آيا خبر نميدهى از اراده كه آيا فعلست يا غير فعل عرض كرد فعل است فرمود پس حادث است چه هر فعلى حادث باشد عرض كرد فعل نيست فرمود پس قديم است و با خدا است غير خدا كه اراده باشد و اراده ازلى خواهد بود عرض كرد كه اراده انشاء و ايجاد است حضرت فرمود اى سليمان اين مطلب را كه قصد كردهء قول ضرار است و اصحاب او كه ميگويند هر چه حقتعالى در آسمان يا زمين يا بيابان يا دريا آفريده از سگ و خوك و ميمون يا جنبنده اراده حقتعالى است و ميگويند ارادهء خدا كه اين مخلوقست زنده مىشود و ميميرد و ميرود ميخورد و مىآشامد و نكاح ميكند و متولد مىشود و ظلم ميكند و عملهاى شنيع مرتكب مىشود و كافر مىشود و مشرك ميگردد و ما خدا را از اينها برى ميدانيم و او را دشمن اينها ميدانيم و خود مخلوق را باين حدود منتسب ميسازيم .
سليمان عرض كرد كه اراده مثل سمع و بصر و علم است حضرت فرمود دوباره برگشت بسمع و بصر و علم خبر بده مرا كه سمع و بصر و علم مصنوع و مخلوق است يا نه عرضكرد نه فرمود پس چگونه انكار ميكنيد مصنوع بودن اراده را و حال اينكه يك مرتبه ميگويند اراده كرد خدا و مرتبه ديگر ميگويند اراده نكرد و اين چگونه موافقت ميكند يا اينكه اراده مصنوع و مخلوق باشد .
سليمان عرض كرد اين نظير قول ما است كه يك مرتبه ميگوئيم عالم معلوم است و معلومى از براى او ثابت ميكنيم و مرتبهء ديگر مىگوئيم عالم نيست و معلومى از براى او ثابت نميكنيم .
حضرت فرمود اينها مساوى نيستند زيرا كه نفى معلوم مستلزم نفى علم نيست اما نفى مراد مستلزم نفى وجود اراده است چون كه چيزى اگر اراده نشده باشد پس اراده نيست و بسا هست كه علم ثابت و محقق است و ليكن معلومى نيست آيا ديدهء انسان را كه بسا هست انسان بينا است اما ديده شده نيست و علم هم ثابت است اما معلومى نيست سليمان عرض كرد كه اراده مصنوع و مخلوق است .
حضرت فرمود پس اراده حادث است و مثل سمع و بصر نيست زيرا كه سمع و بصر مخلوق و مصنوع نيستند و اراده مصنوع است سليمان عرض كرد كه اراده صفتى از صفات خداوند است كه هميشه بوده است .
حضرت فرمود پس بايد انسان هميشه موجود باشد و قديمى باشد زيرا كه اگر اراده خلقت خداوند است و حال اين كه اراده از مراد تخلف نكند و اراده ازلى باشد پس بايد انسان هم ازلى باشد عرض كرد لازم نيست كه چنين باشد زيرا كه ممكن است

127