جهنم است پس نميداند آنچه در بهشت و جهنم است پيش از آنكه موجود شود و اين جهل است و بلند است خداوند عالم و منزه و مبرا است از اين گونه سخنان . سليمان عرض كرد من كه ميگويم نميداند آنچه بعد موجود مىشود بسبب آنست كه نهايتى از براى زيادتى طول بهشت و عذاب و عقابهاى جهنم نيست چه حقتعالى بهشت و جهنم را وصف نموده بخود يعنى بجاويد بودن و بقاء بدون زوال و ما را نهى فرموده از اينكه انقطاعى از براى آنها قرار دهيم حضرت فرمود تعلق داشتن علم خداوند بآنچه در بهشت و جهنم بوده و خواهد بود باعث انقطاع نعمت و عذاب از اهل بهشت و جهنم نخواهد شد چه عيب وارد آيد كه بگوئيم حقتعالى علم دارد و زياد ميكند و قطع نميكند آنها را از اهل بهشت و جهنم و هميشه چنين باشد چه حقتعالى در وصف اهل جهنم فرمود .
* ( كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذابَ ) * يعنى هر گاه كه پخته شود و يا بسوزد پوستهاى كفار بآتش بدل كنيم ايشان را پوستهاى ديگر غير آنچه پخته و سوخته شد باين وجه كه پوستهاى سوخته را عود كنيم بصورت ديگر تا بچشند عذاب را يعنى تا چشيدن عذاب ايشان دائمى باشد و در وصف اهل بهشت ميفرمايد * ( عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ ) * يعنى عطا داد خدا اهل بهشت را نه منقطع و بريده يعنى ممتد الى غير النهايه و ميفرمايد .
* ( وَفاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا مَمْنُوعَةٍ ) * يعنى و اهل بهشت در ميوه هاى بسيار باشند از هر جنسى كه باشد نه بريده شده و نه فانى گشته يعنى در هيچ زمانى انقطاع نيابد بخلاف ميوه هاى دنيا كه در بساتين و در فصلى باشد دون فصلى و نه منع كرده شده يعنى آن را از خورنده بهيچ نوع منع نكنند بخلاف ميوه هاى دنيا كه در بساتين و حظاير حفظ آن ميكنند و از مردمان منع ميكنند و بسبب بعد و اذيت ممتنع ميشوند پس حقتعالى ميداند آنها را و اين زيادتى نعمت و عذاب را از اهل بهشت و جهنم منقطع نميكند آيا گمان ميكنى كه هر چه اهل بهشت بخورند و بياشامند حقتعالى در مكان آن نعمت نعمتى ديگر مثل آن خلق نميفرمايد عرض كرد چرا خلق ميكند فرمود پس اگر در مكان آن نعمت نعمت ديگر آيد پس قطع نعمت از ايشان است عرض كرد نه فرمود پس هر چه در بهشت است هر گاه جاى آن را نعمت آفريده كند از اهل بهشت نعمت خود را قطع نفرموده .
سليمان عرض كرد بلى نعمت خود را قطع ميكند و زياد نميكند حضرت فرمود پس نعمتهاى خود را از آنها ميگيرد اى سليمان اين مطلب باطل ميكند خلود را و اين خلاف فرموده خداوند است در قرآن مجيد چه حقتعالى ميفرمايد .
* ( لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها وَلَدَيْنا مَزِيدٌ ) * مر اهل بهشت راست آنچه بخواهند و ما زياده از خواسته آنها بآنها عطا كنيم و ميفرمايد :
* ( عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ ) * عطا داد خداوند اهل بهشت را نه منقطع و بريده يعنى عطاء دائمى

126