خداوند اراده نكرده باشد . حضرت فرمود اى خراسانى چقدر زياد است غلط تو آيا باراده و فرموده خداوند اشياء بوجود نيايند عرض كرد نه حضرت فرمود پس اگر باراده و بمشيت و امر و مباشرت خداوند اشياء بوجود نيايند پس از كجا بوجود آيند تعالى الله عن ذلك ؛ سليمان از جواب باز ماند حضرت فرمود آيا خبر نميدهى مرا از قول حقتعالى * ( وَإِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنا مُتْرَفِيها فَفَسَقُوا فِيها ) * مقصود خداوند اينست كه اراده ايجاد شود عرض كرد بلى فرمود پس اگر اراده ايجاد شود گفتهء تو كه ارادهء عين خدا است يا صفت خدا است باطل است زيرا كه ممكن نيست كه حقتعالى وجود خود را ايجاد كند و خدا از حال خود تغيير نميكند عرض كرد كه از قول خود اردنا مقصود او نيست كه ايجاد كند اراده را فرمود پس چيست مقصود او عرض كرد كردن عمل و فعل است مقصود او فرمود واى بر تو چقدر نكول ميكنى و اعتراف ميكنى در اين مسأله بتو نگفتم كه اراده حادث است بجهت اينكه فعل است و فعل حادث است پس اراده معنى ندارد .
حضرت فرمود حقتعالى ذات خود را باراده متصف كرده است و از قول تو لازم آيد كه حقتعالى خود را متصف كرده باشد بچيزى كه از براى او معنى نباشد چه هر گاه اراده را معنى نباشد نه قديم و نه حادث باطل خواهد شد قول شما كه حقتعالى هميشه مريد بود سليمان عرضكرد كه قصد من اين بود كه اراده فعل است از جانب حق و ازلى است حضرت فرمود آيا نميدانى كه چيزى كه ازلى است فعل و مصنوع نخواهد شد و ممكن نيست در يك حالت هم حادث و هم ازلى باشد .
سليمان از جواب بازماند حضرت فرمود باكى نيست سؤالهاى خود را تمام كن سليمان عرضكرد كه من ميگويم اراده صفتى است از صفات خداوند حضرت فرمود چقدر بازگو ميكنى از براى من كه اراده صفتى است از صفات خدا آيا صفت خدا حادث است يا قديم عرضكرد حادث است .
حضرت فرمود الله اكبر پس اراده حادث است و حال اينكه اگر صفتى از صفات او بود ازلى بود سليمان از جواب باز ماند .
حضرت فرمود چيزى كه ازلى است ممكن نيست كه مصنوع و منقول شود سليمان عرضكرد كه نبود در ازل چيزى از اراده و مراد تخلف كردند از يك ديگر و در ازل اراده بود و مراد نبود .
حضرت فرمود اى سليمان وسواس دارى ممكن نيست اراده و مراد از يك ديگر تخلف كنند پس اگر در ازل اراده باشد لا بد مراد هم هست پس بنا بر قول تو لازم آيد كه حقتعالى ازلى را خلق كرده باشد يعنى چيزى كه خلقت و فعل آن ازلى است خداوند آن را خلق كرده باشد و اين صفت كسى است كه نميداند چه كرده است و خدا از اين صفت منزه و مبرا است .

128