چنين شخصى ] بر خير است ، و اين همان كلام خدا است كه فرموده : * ( وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِه مُهاجِراً إِلَى الله وَرَسُولِه ) * الآية : « و هر كس كه از خانهء خويش هجرت كنان به سوى خدا و پيامبرش بيرون آيد [ سپس مرگ او را دريابد همانا مزدش بر خدا باشد ] - نساء : 100 » ، هر چند بدليل عدم مهلت كافى نتوانسته بدستورهاى او عمل كرده و آن را به اتمام رساند ، و در هر حال فرد بالغ را از چيزهائى بازداشته كه بر كودك نابالغ ممنوع نكرده ، در اين آيه : * ( وَقُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ ) * - الآية : « و زنان مؤمن را بگو كه ديدگان خويش را فرو بندند - نور : تا آخر آيهء 31 » ، و بر آنان هيچ ممنوعيّتى در نشان دادن آرايش خود به كودكان قرار نداد ، و ساير احكام نيز بر او ( كودك ) جارى نمىشود .
و امّا شرح و بيان « زاد و توشه » : مراد همان توان مالى و هزينه اى است كه بنده در اجراى دستورات خداوند از آن يارى مىگيرد ، كه در اين آيه فرموده : * ( ما عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ ) * - الآية : « زيرا بر نيكوكاران هيچ راهى [ براى سرزنش و عقوبت ] نيست - توبه : 91 » ، مگر نديدى كه خداوند عذر افرادى كه هزينهء [ جهاد ] را ندارند پذيرفته ، و حجّت را بر كسانى كه براى سفر حجّ و هزينهء جهاد و امثال آن توان مالى و مركب دارند تمام كرده و جاى هيچ عذر و بهانه اى باقى نگذاشته ؟ ! بهمين ترتيب عذر فقيران را پذيرفته و براى ايشان در ثروت توانگران حقّى واجب ساخته است ، طبق اين آيه : * ( لِلْفُقَراءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ الله ) * - الآية : « [ صدقه‌ها ] براى نيازمندانى است كه در راه خدا بازداشته شده‌اند - بقره : 273 » ، پس دستور به معاف داشتنشان فرموده ، و آنان را بر آمادگى بدان چه نمىتوانند و ندارند مكلَّف نساخته است .
و امّا شرح و بيان « وسيلهء تحريك » : همان نيّت و قصد درون است كه آدمى را به [ انجام ] تمامى كارها فرا خوانده و دعوت مىكند ، و عضو ادراكى آن دل است ، بنا بر اين هر كس كه كارى دينى انجام دهد ولى قلبا موافق آن نباشد ، خدا هيچ عملى را جز با صدق نيّت از او نپذيرد ، و بهمين جهت با اين آيه از منافقين خبر داده است كه : * ( يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَالله أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ ) * : « با دهانهاشان چيزى مىگويند كه در دلهاشان نيست ، و خدا بدان چه پنهان مىدارند داناتر است - آل عمران : 167 » ، سپس اين آيه را بجهت توبيخ مؤمنان بر پيامبرش نازل فرموده : * ( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ ) * الآية » : « اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چرا مىگوييد آنچه را كه عمل نمىكنيد ؟ ! صفّ : 2 » ،

445