« بحقيقت ما آدمى را در بهترين بنياد بيافريديم - تين : 4 » ، و نيز اين آيه : * ( يا أَيُّهَا الإِنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ ، الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ ، فِي أَيِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَكَّبَكَ ) * : « اى آدمى ، چه چيز تو را به پروردگار بزرگوارت بفريفت ؟ ! ، آنكه تو را آفريد ، پس پرداخت و معتدل و هماهنگ گردانيد ، به هر صورتى كه خود خواست تركيبت كرد - انفطار : 6 تا 8 » ، و نيز در آيات بسيار ديگر .
بنا بر اين نخستين نعمت خداوند بر انسان همان سلامت عقل و خرد او است ، و برترى او بر بسيارى از مخلوقات ديگر به كامل بودن عقل و بيان روشن مىباشد ، و اين بدان خاطر است كه پايدارى و تكامل هر جنبنده اى بر سطح زمين در پرتو حواسّ و ادراكات او است ، در نتيجه فرزندان آدم را با نطقى كه در ساير مخلوقات ؛ محسوس نيست برترى داده و بر آنها مسلَّط ساخته تا او ( انسان ) امر و نهى كرده و بكار گيرد ، و همگى رام و مسخّر او باشند ، همچنان كه خداوند فرموده : * ( كَذلِكَ سَخَّرَها لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا الله عَلى ما هَداكُمْ ) * : « اين چنين آنها را براى شما رام ساخت تا خداى را به پاس آنكه شما را راه نمود به بزرگى ياد كنيد - حجّ : 37 » ، و اين آيه : * ( وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْه لَحْماً طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْه حِلْيَةً تَلْبَسُونَها ) * : « و او است آنكه دريا را رام كرد تا از [ صيد ] آن گوشت تازه بخوريد و از آن زيورى بيرون آريد كه آن را مىپوشيد - نحل : 14 » ، و اين آيه : * ( وَالأَنْعامَ خَلَقَها لَكُمْ فِيها دِفْءٌ وَمَنافِعُ وَمِنْها تَأْكُلُونَ ، وَلَكُمْ فِيها جَمالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ ، وَتَحْمِلُ أَثْقالَكُمْ إِلى بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بالِغِيه إِلَّا بِشِقِّ الأَنْفُسِ ) * : « و چارپايان ( شتر و گاو و گوسفند و امثال آن ) را آفريد كه از آنها براى شما گرمى ( پوشش گرم ) و سودهاست ، و از [ گوشت و شير ] آنها مىخوريد ، و شما را در آنها شبانگاه كه از چراگاه باز مىآريد و بامدادان كه به چراگاه مىبريد نشانى از جمال و شكوه است ، و بارهاى شما را به شهرى مىبرند كه جز به دشوارى و رنج خويشتن نمىتوانستيد بدان رسيد - نحل : 5 تا 7 » ، پس بهمين خاطر خداوند آدمى را به پيروى فرمان و طاعت خويش فراخوانده است ، كه وى را به جهت خلقت موزون و دادن شعور كامل و معرفت ؛ برترى و تفضيل داده ، پس از آنكه قدرت انجام تكليف را بديشان ارزانى داشت ، بنا به فرموده اش در اين آيه : * ( فَاتَّقُوا الله مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا ) * : « پس هر چه توانيد از خدا پروا كنيد و بشنويد و فرمان بريد - تغابن : 16 » ، و نيز اين آيه : * ( لا يُكَلِّفُ الله نَفْساً إِلَّا وُسْعَها ) * : « خدا هيچ كس را جز در حدّ توانش تكليف نمىكند - بقره : 286 » ، و اين آيه : * ( لا يُكَلِّفُ الله نَفْساً إِلَّا ما آتاها ) * : « خدا

443