مستلزم جبر است باشد ؛ نه تنها خدا را ستمكار دانسته بلكه او را منسوب به بيداد و تجاوز داشته است ، زيرا مجازات را بر كسى واجب كرده كه مجبور [ به معصيت ] شده ، و هر كس كه پندارد خداوند بندگان را وادار به گناه نموده - بنا به قياس عقيدهء خودش - همو نيز كيفر و مجازات را از ايشان باز مىدارد . و هر كس معتقد باشد كه خداوند عذاب را از گناهكاران دفع داشته و باز مىدارد ، بىشكّ خداى را در تهديدش دروغگو شمرده ، آنجا كه فرموده : * ( بَلى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحاطَتْ بِه خَطِيئَتُه فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ ) * : « آرى هر كس كه كار بدى كند و گناهش او را فراگيرد آنان دوزخيانند و در آن جاودانند - بقره : 81 » ، و اين آيه : * ( إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيراً ) * : « همانا كسانى كه از روى ستم مالهاى يتيمان را مىخورند جز اين نيست كه در شكمهاشان آتشى فرو مىبرند و بزودى به آتش افروختهء دوزخ درآيند - نساء : 10 » ، و اين آيه : * ( إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِنا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ ناراً كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذابَ إِنَّ الله كانَ عَزِيزاً حَكِيماً ) * : « كسانى كه به آيات ما كافر شدند بزودى آنان را به [ چنان ] آتشى درآوريم كه هر گاه پوستشان پخته شود و بسوزد آنان را پوستهاى ديگرى جايگزين سازيم تا عذاب را بچشند ، زيرا خدا ؛ تواناى بىهمتا و داناى استوار كار است - نساء : 56 » ، همراه با آيات بسيار ديگر در اين موضوع ، بنا بر اين هر كس كه تهديد خداى را دروغ شمارد در اين تكذيبش آيه اى از قرآن را كافر گشته ، و از زمرهء كسانى است كه خدا در باره اشان فرموده : * ( أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَما جَزاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَيَوْمَ الْقِيامَةِ يُرَدُّونَ إِلى أَشَدِّ الْعَذابِ وَمَا الله بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ) * : « آيا به برخى از كتاب ايمان مىآوريد و به برخى ديگر كافر مىشويد ؟ پس سزاى كسى از شما كه چنين كند جز رسوائى و خوارى در دنيا نيست ، و روز رستاخيز به سختترين عذاب برده شوند ، و خدا از آنچه مىكنيد غافل نيست - بقره : 85 » ، بلكه مىگوئيم و معتقديم كه : بىشكّ خداى جليل و عزيز بندگان را بر اساس اعمالشان پاداش دهد ، و بر كار بدشان - بنابه قدرتى كه بديشان داده - عقوبت نمايد ، و بر اساس همان قدرت به آنان امر و نهى كرده ، و كتاب او نيز گوياى آن است كه فرمود : * ( مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَه عَشْرُ أَمْثالِها وَمَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى إِلَّا مِثْلَها وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ ) * : « هر كس كه كار نيكى آورد ده برابر آن پاداش دارد ، و هر كس كه كار بدى آورد جز همانند آن كيفر نبيند ، و

434