( احاديث ) محكم رسول خدا نيز بدان گواهند ، زيرا هرگز سخن پيامبر و خاندانش عليهم السّلام از حدود قرآن تجاوز نمىكند ، پس هر گاه احاديث صحيح و درستى نقل گشته ، و گواه صدق آنها از قرآن طلب شود ، و پس از بررسى ؛ كتاب خدا موافق و دليل صحّت و درستى آنها گردد ، در اين صورت اقتدا و پيروى از آنها واجب است ، و جز افراد معاند - همان طور كه در ابتداى كتاب گفتيم - با آنها مخالفت نكرده و سرپيچى نمىكنند . و زمانى كه ما جوياى تحقيق در سخن [ حضرت ] صادق عليه السّلام : « مرتبهء ميان جبر و تفويض ، و عدم پذيرش آن دو » شويم ، خواهيم يافت كه قرآن بدان گواه است و گفته اش را در اين باره تأييد مىكند .
و نيز حديثى موافق آن بدين مضمون از آن حضرت عليه السّلام وارد شده كه : « فردى از او پرسيد : آيا خداوند ، بندگان را مجبور به ارتكاب گناه مىكند ؟ فرمود : خدا عادلتر از اين است . پرسيد : آيا كار را به خودشان واگذاشته ؟ فرمود : عزّت و اقتدار خدا بر آنان بالاتر از اين است » ، و نيز حديثى از آن حضرت نقل شده كه فرمود : « مردمان در موضوع » قدر « سه گروهند : 1 - دسته اى معتقدند كه كار بديشان واگذار شده ، كه با اين پندار خدا را در سلطه و قدرتش ضعيف شمرده‌اند در نتيجه رو به هلاكتند ، 2 - و دسته اى قائلند كه خداى جليل و عزيز بندگان را مجبور به معصيت و تكليف طاقت فرسا و خارج از حدّ توانشان كرده است ، كه با اين پندار بخدا نسبت ظلم و ستم داده ، و آنان نيز رو به هلاكتند ، 3 - و گروهى معتقدند كه خداوند بندگان خود را در حدّ توانشان مأمور ساخته ، نه خارج از حدّ توان و زائد بر نيرويشان ، پس هر گاه خوبى كنند [ به شكرانه اش ] خدا را سپاس گويند ، و چون بدى نمايند استغفار و طلب آمرزش كنند ، پس فرد با اين عقيده همان مسلمان رشد يافته است » . در نتيجه آن حضرت با اين كلام خبر داده : هر كس از جبر و تفويض پيروى كند و بدان معتقد شود ، خلاف حقّ بوده و از صراط حقّ خارج است . بارى من [ در توضيحاتم ] ، هم جبر را ، كه پيروش دچار خطا بوده ، و هم تفويض كه معتقد به آن به باطل گرائيده را شرح دادم ، بنا بر اين مرتبهء ميان جبر و تفويض در وسط آن دو واقع است .
سپس حضرت عليه السّلام فرمود : و براى هر يك از اين ابواب [ نه گانه ] مثالى خواهم زد تا هم معنى آن را بذهن جويندهء حقيقت نزديك سازد و هم بررسى نمودن شرح آن را آسان نمايد ، بگونه اى كه هم آيات محكم قرآن تصديقش نمايند ، و هم خردمندان پذيرفته و تأييدش كنند ، و توفيق و عصمت با خدا است .

432