مردمان بسيارى در آن غرقه شده‌اند ، پس بايد كشتى تو در اين دريا تقواى الهى باشد و بارش ايمان ، و بادبانش توكَّل ، و ناخدايش عقل ، راهنمايش دانش و آگاهى باشد ، و لنگرش صبر و شكيبائى .
اى هشام ، هر چيزى علامتى دارد ، و علام خردمند انديشيدن است ، و علامت انديشيدن خاموشى است . و هر چيزى مركبى دارد ، و مركب خردمند تواضع است ، و در نادانى و جهل تو همين بس كه مرتكب امور ممنوع و حرام شوى ! اى هشام ، اگر بدست تو گردوئى باشد و مردمان گويند : مرواريد است : [ اين سخن ] تو را هيچ سود ندهد ، و تو خود مىدانى كه آن گردو است ، و اگر بدستت مرواريد باشد و گويندش : گردو است [ اين سخن ] بتو زيانى نرساند ، و تو خود ميدانى كه آن مرواريد است .
اى هشام ، خداوند انبياء و رسولان خود را به سوى مردمان ارسال نداشت جز بدين خاطر كه از جانب خدا عقل و خرد را برگيرند ، بنا بر اين [ در دعوت الهى ] پذيرش هر بنده اى نيكوتر باشد معرفتش بخدا نيكوتر است ، و هر كس كه به فرمان الهى آگاهتر باشد عاقلتر است ، و عاقلترين ايشان از بالاترين درجه در دنيا و آخرت برخوردار است .
اى هشام ، هيچ بنده اى نيست جز آنكه فرشته اى گيرندهء موى پيشانى اوست ، و آن بنده براى خدا تواضع نكند جز آنكه آن فرشته بالايش برد ، و هرگز بر خدا تكبّر نورزد جز آنكه آن فرشته او را پست كند .
اى هشام ، همانا خداوند را بر بندگان دو حجّت است : 1 - حجّت ظاهرى ، 2 - حجّت باطنى ، و امّا حجّت ظاهرى كه رسولانند و انبياء و امامان ، و امّا حجّت باطنى ، كه عقل و خرد است .
اى هشام ، همانا خردمند كسى است كه نه حلال او را از شكر و سپاس باز دارد ، و نه حرام بر صبرش چيره گردد .
اى هشام ، هر كس سه چيز را بر سه چيز مسلَّط گرداند مانند آن است كه هوس خود را بر نابودى عقلش كمك كرده : 1 - هر كس كه روشنائى انديشه اش را با آرزوهاى درازش تاريك سازد ، 2 - و كسى كه شگفتيهاى حكمتش را با سخنان ياوه و گزاف نابود كند ، 3 - و آن كس كه نور عبرتش را با شهوات نفسش خاموش سازد ، گويا هوى و هوس خود را بر نابودى خردش كمك رسانده ، و هر كس كه عقل و خردش را نابود كند با اين كار دين و دنياى خود را تباه ساخته

364