تجمّع شما و ايشان يكى است . و براستى كه اگر خداوند بنده اى را در اصل آفرينش مؤمن بيافريند ، تا او را بيزار از بدى نسازد و از آن دورش نكند آن شخص نميرد ، و هر كس را كه خدا بيزار از بدى ساخت و شرّ را از او دور نمود ؛ او را از گزند كبر و بزرگى حفظ كند ، در نتيجه سر براه شود و اخلاقش نيكو و گشاده رو گردد ، و وقار و آرامش و افتادگى اسلام در او نمايان شود ، و از امورى كه خداوند حرام ساخته پرهيز كند ، و از كارهائى كه موجب خشم خداوند مىشود دورى گزيند ، و خداوند دوستى و مداراى با مردم را نصيبش فرمايد ، و گسستن از مردم و دشمنى با آنان را ترك گويد . و با اين خوى ناپسند و دارندگان آن خصلت رابطه اى ندارد .
و براستى اگر خداوند بنده اى را در اصل آفرينش كافر بيافريند [1] آن بنده نميرد تا اينكه خداوند شرّ و بدى را محبوب او سازد و وى را بدان نزديك نمايد . پس چون نظرش را به بدى جلب ؛ و بدان نزديكش ساخت ، گرفتار كبر و بزرگى شود ، سنگدل و بدرفتار گردد ، ترش روى و بد زبان و بىحيا شود ، و خداوند پرده اش بدرد ، و آن بنده آنچنان بر مركب گناه بتازد كه هيچ گاه باز نايستد . و آنچنان نافرمانى خدا را پيش گيرد كه هم طاعت الهى و هم اهل طاعت را دشمن بدارد . چه دور است فاصلهء ميان حال مؤمن و كافر ! بنا بر اين از خدا درخواست عافيت كنيد ، و تنها از او بجوئيد و طلب كنيد ، و لا حول و لا قوّة إلَّا با لله .
بسيار دعا كنيد ! كه براستى خداوند آن بندگانش كه دست نياز بسوى او برميدارند و بدرگاهش دعا ميكنند را دوست دارد ، و بندگان مؤمن خود را وعدهء

[1] ظاهر اين كلام همان عقيده به جبر است كه در مذهب اهل بيت عليهم السّلام مردود و باطل مىباشد ، زيرا آن مخالف اختيار و همچنين نصّ صريح قرآن است كه ميفرمايد : * ( فِطْرَتَ اللَّه الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّه يعنى : « همان فطرتى كه خدا مردم را بر آن آفريده است آفرينش خداى را دگرگونى نيست » . پس اين كلام يا نياز به تأويل دارد و يا بايد بر آن توقّف نمود و يا علم آن را به اهلش واگذاشت ، و جناب استاد غفّارى - حفظه اللَّه - را عقيده بر اين است كه گذشته از بحثهاى مفصّل در باب جبر و اختيار ، احتمال ميرود كه متن حديث بدست راويان بىتوجّه دستخوش تغيير و تصرّف گشته باشد ، كه اصل « جعله » بوده كه شده « خلقه » . و بيان خبر اين گونه مىشود كه ثمرات و نتايج موزون بودن با نظام هستى و فرامين الهى همان مكارم اخلاق و درستى عمل است ، و پيامدهاى انحراف از نظام و سرپيچى از دستورات الهى همان مفاسد اخلاقى ميباشد كه در متن بدان اشاره گرديده است . در نهايت براى اطَّلاع بيشتر به مجلَّد دوم اصول كافى بحث « طينت مؤمن و كافر » مراجعه فرمائيد .

296