حقّ بود در گفتگوى با طرف نيكو سخن گوئى ، چرا كه ادّعا در گوش مدّعى عليه ( يعنى آنكه بر عليه او ادّعا مىشود ) بسيار سخت و ناراحتكننده و گوش خراش است ، و براى گريز از دعوا بطور خلاصه و بنرمى و آرامش و روشنترين گفتار و لطف كامل با او بحث كنى ، و با اين طرز رفتار دليل و برهانت را بر او عرضه دارى ، و با كشمكش با او به قيل و قال از دليلت باز نمانى تا دليلت بر باد رود ، و نتوانى آن را جبران كنى ، و لا قوّة إلَّا با لله .
39 - و امّا حقّ كسى كه با تو مشورت مىكند اين است كه اگر فكر خوبى برايش دارى در خيرخواهى و نصيحت او بكوشى ، و بر آن راهنمائى كنى ؛ آنچنان كه اگر تو بجاى او بودى همان كار را مىكردى ، و اين طرز رفتار بايد توأم با مهربانى و ملايمت باشد ، زيرا ملايمت دلتنگى را بزدايد ، و تندى و خشونت آرامش را به غم كشاند ، و اگر برايش هيچ فكرى به ذهنت نرسيد ولى شخص ديگرى را مىشناسى كه به فكرش اعتماد دارى و براى خود مىپسندى بايد او را به وى راهنمائى و ارشاد كنى ، در نتيجه تو با اين طرز رفتار نه در باره اش كوتاهى كرده اى و نه هيچ راهنمائى را از او دريغ داشته اى ، و لا قوّة إلَّا با لله .
40 - و أمّا حقّ راهنمايت اين است كه چون تو را به نظرى كه موافق به نظر و فكر تو نبود راهنمائى كرد او را متّهم نسازى ، زيرا مردمان در نظريات گوناگون بوده و داراى اختلافند ، پس چنانچه به نظريه اش مشكوك بودى آزادانه عمل كن ، ولى تهمت زدن به او - در حالى كه شايسته مشورت است - بر تو ممنوع و غدقن است ، و پيوسته بپاس اين رفتار - كه بتو نظر داده و بخوبى خيرخواهى و نصيحت كرده - از او تشكَّر ميكنى ، پس چنانچه مناسب و موافق با تو نظر داد خدا را سپاس ميگوئى و آن را از برادرت با تشكَّر مىپذيرى ، و در جبران آن - چنانچه زمانى به تو پناه آورد و توسّل جست - منتظر فرصت ميباشى ( تا جبران آن اخلاصى كه با تو ورزيده در آن روز كه از تو راهنمائى خواست بنمائى ) ، و لا قوّة إلَّا با لله .
41 - و امّا حقّ كسى كه از تو نصيحت مىطلبد ( نصيحت خواه ) اين است كه شرط نصيحت را براه صواب تا آنجا برايش بجا آورى كه ميدانى قبول مىكند ( يعنى به آن جامهء عمل مىپوشاند ) و همى كوش تا بگونه اى گوشنواز و در حدود عقلش با او سخن گوى ، كه بىشكّ هر خرد و عقلى داراى سطح انديشه اى است كه آن سخن را مىشناسد و مىپذيرد ، و بايد راه و روش تو با او توأم با مهر و محبّت

248