آن ارث بجاى مانده به شيوه اى بسيار نيكو رفتار كند كه در اين صورت به طاعت پروردگارش عمل نموده و در نتيجه غنيمت را او ببرد ، و بار گناه و افسوس و پشيمانى همراه با مجازات بر گردهء تو بماند ، و لا قوّة إلَّا با لله .
35 - و امّا حقّ طلبكارت اين است كه اگر مالى دارى طلبش را بپردازى و آسوده خاطر و بىنيازش سازى و او را ندوانى و امروز و فردا نكنى در پرداخت حقّش سهل انگارى نكنى كه بتحقيق رسول خدا صلَّى الله عليه و اله و سلَّم فرمود : « سهل انگارى فرد دارا و توانگر ( در پرداخت حقّ طلبكار ) ستم است » . و اگر تنگدست بودى او را با گفتارى نيكو خشنود سازى ، و خيلى محترمانه از او تقاضاى مهلت نمائى ، و به شيوه اى كه همراه با لطف و مدارا باشد او را از خود بازدارى ، و نابودى مالش را با بد بودن اين معامله جمع نكنى ( يعنى : با اين كار او را از نسيه دادن و خير رساندن دلسرد مسازى ) ، كه بىشكّ اين پستى و فرومايگى است ، و لا قوّة إلَّا با لله .
36 - و امّا حقّ همكار و طرف معامله ات اين است كه او را مفريبى ، و دغلى نكنى ، و تكذيب ننمائى ، و غفلت زده اش مسازى ، و گولش نزنى ، و او را همچون دشمنى بيرحم و بىملاحظه مكوبى ، و چنانچه بتو اعتماد نمود تا آنجا كه ميتوانى برايش بكوشى ، و بدان كه بىشكّ فريفتن و اغفال كسى كه بتو اعتماد نموده حرمتش همچون حرمت ربا است ، و لا قوّة إلَّا با لله .
37 - و أمّا حقّ مدّعى ( خصمى كه ادّعائى بر ضدّ تو طرح كرده ) اين است كه اگر ادّعايش حقّ و درست بود دليلش را بر هم نزنى ، و ادّعايش را باطل نسازى ، تا به نفع او خصم خود شوى ، و بر آن داورى كنى ، و بدون حضور هيچ گواهى ، گواه او باشى ، كه بىشكّ اين [ نوع رفتار ] حقّ خدا بر تو مىباشد . و چنانچه ادّعايش ناحقّ و باطل بود با او ملايمت كنى و او را از آن عمل به وحشت اندازى ، و به آئينش سوگند دهى ، و با ياد و ذكر خدا شدّت و تنديش را بشكنى ، و از ياوه سرائى و جنجال - كه نه تنها بدخواهى دشمنت را از تو دفع نكند ، بلكه تو را گرفتار گناهش نيز بسازد - پرهيز كنى ، كه بدين خاطر تيغ دشمنيش را بر تو تيز كند ، كه بىشكّ سخن ناپسند و زشت شرانگيز است و سخن پسنديده و خوب شرّ برانداز است ( يعنى : سخن زشت آتش فتنه را شعله ور مىسازد و سخن خوب آتش فتنه را خاموش ) ، و لا قوّة إلَّا با لله .
38 - و أمّا حقّ خصمى كه تو بر ضدّ او ادّعائى دارى اين است كه اگر ادّعايت

247