افتخار آزادى و آرامش آن خارج ساخته و بيرون برده ، و از گرفتارى مملوك بودن آزادت نموده ، و حلقه‌هاى [ زنجير ] بردگى را از دوش تو جدا كرده ، و عطر دل انگيز عزّت آزادى را برايت آفريده ، و تو را از زندان غم و اندوه خارج ساخته ، و سختى را از تو دور نموده ، و زبان عدل و داد را برايت گشوده ، و مال دنيا را برايت مباح كرده ، و تو را صاحب خودت نموده ، و از اسارت رهايت ساخته ، و براى عبادت پروردگارت آسوده خاطرت نموده است ، و بدين جهت تن به كسرى مالش داده ( يعنى تحمّل كم شدن مالش را نموده ) پس بدان كه او در زمان حيات و مرگت ؛ بعد از خويشاوندانت از نزديكترين مردمان به تو خواهد بود و از تمام خلق در يارى و كمك و مساعدت تو - در راه خدا - شايسته تر مىباشد . پس در امورى كه به تو نياز دارد خود را بر او مقدّم مدار .
26 - و امّا حقّ آن مولائى [1] كه نعمت آزاديش را تو بر او جارى ساختى اين است كه بدانى بىشكّ خداوند تو را حامى ، نگهبان ، ياور و پناهگاه او ساخته ، و او را برايت همچون واسطه اى بين خود و تو قرار داده ، و از اين رو در خور آن است كه تو را از آتش باز دارد ، پس اين پاداش براى تو در آخرت است ، [ و پاداش دنيائى او اين است كه ] اگر در دنيا خويشاوندى نداشته باشد به تلافى مخارجى كه براى [ آزادى ] او متحمّل شدى و وظائفى كه بدنبال آن انجام دادى تو را از ارث خود بهره مند ساخته ، پس چنانچه رعايت حقوق او را نكنى بيم آن مىرود كه ميراث او برايت حلال و گوارا نباشد ، و لا قوّة إلَّا با لله .
27 - امّا حقّ كسى كه به تو نيكى و احسانى نموده : تشكَّر ، يادآورى احسان او ، نشر گفتار نيكو در بارهء او ، و در امورى كه ميان تو و خداى سبحان مىباشد از سر اخلاص برايش دعا كنى ، پس اگر چنين كنى ، شكر او را در نهان و آشكار بجا آورده اى ، پس در صورت امكان احسان او را تلافى كن ، و گر نه بايد منتظر فرصت باشى ، و خود را براى جبرانش آماده سازى .
28 - امّا حقّ أذان گو ، اين است كه بدانى كسى كه بانگ نماز سر مىدهد

[1] رابطهء « ولاء » ميان دو نفر از آنجا پديد مىآيد كه يكى از آن دو ديگرى را آزاد كند ، و در اين حال هر دو را نسبت بيكديگر « مولى » مىخوانند ، يكى مولاى آزادكننده ، و ديگرى مولاى آزاد شده ، و امام سجّاد عليه السّلام در اينجا حقّ هر يك از آن دو را طىّ فرازى جداگانه بيان فرموده است .

244