16 - و امّا حقّ مالكت ( يعنى مولايت ) همچون حقّ زمامدار و پيشواى حكومتت مىباشد ، با اين تفاوت كه اختيارات مولا بيش از زمامدار است . و اجراى دستوراتش در هر كوچك و بزرگى بر تو لازمست ، جز اينكه بخواهد تو را از حقوق واجب الهى خارج ساخته ، و ميان تو و حقّ خدا و حقوق مردم جدائى افكند ، پس چون حقّ خدا را بجا آوردى به اداى حقّ او بازگرد ، و به آن مشغول باش و سرگرم ، و لا قوّة إلَّا با لله .
سپس حقوق زيردستان 17 - أمّا حقوق رعيّت تحت سلطه ات اين است كه بدانى آنان را به بركت قدرت و توانت رعيّت خود ساخته اى ، و ايشان نيز به جهت ضعف و زبونى ، زيردست و رعيّت تو شده‌اند ، پس چه چيزى بهتر از اين كه كسى ناتوانى و خواريش تو را [ از هر شرّى ] كفايت كرده ( خاطرت را آسوده ساخته ) ، تا آنجا كه او را زيردست تو نموده ، و دستورت را آنچنان در آنان نافذ ساخته كه با هيچ توان و قدرتى قادر به سرپيچى از تو نمىباشند ، و هر جا كه از تو به ستوه آيند فريادرسى جز رحمت و حمايت خداوند ، و صبر و پايدارى چيز ديگرى ندارند ، و چقدر شايسته تو است كه از اين عزّت و نيروى خداداد - كه با آن پيروزشده اى - شكرگزار باشى .
و هر كس كه شكر خدا را بجاى آرد خداوند بر نعمتى كه او را بهره مند ساخته بيفزايد ، و لا قوّة إلَّا با لله .
18 - امّا حقّ زيردستان علمى تو ( يعنى شاگردانت ) اين است كه بدانى خداوند در آن علم كه به تو بخشيده و گنجينهء حكمتى كه بتو ارزانى داشته ؛ تو را قيّم و سرپرست ايشان ساخته است ، پس چنانچه در اين مأموريتى كه خداوند بتو داده بخوبى عمل نمودى ؛ و در برپاداشتن آن وظيفه همانند خزانه دارى مهربان ؛ و خير خواه - مانند مولا به بنده هايش - ، و همچون مأمورى كه چون فرد نيازمندى را بيند از اموال تحت اختيارش به او ميدهد صابر و شكيبا باشى ؛ در اين صورت تو سرپرستى بيدار و هوشيار بوده ، و براى اين كار خادمى با ايمان هستى ، و گر نه رفتار تو با خداوند خائنانه بوده ؛ و با خلق او ستمكارانه باشد ، و با اين رفتار خواهان سلب آن نعمت الهى و خواستار رفتار قاهرانهء او شده اى .
19 - و امّا حقّ همسرت - كه با پيوند زناشوئى زيردست تو شده - اين است كه بدانى خداى عزّ و جلّ او را مايهء آرامش و راحتى ، و همدم و نگهدار تو ساخته ،

241