اوست شنوا و بينا ، چشمها او را در نيابد و او چشمها را دريابد ، و اوست لطيف ( ريزين و باريكدان ) و آگاه [ به ظاهر و باطن ] .
وحدانيّت و جبروت را مخصوص خود ساخته [ هيچ كس جز او در آن دخالتى ندارد ] و مشيّت و خواست و قدرت و علم بر هر آنچه شدنى است به اجرا درآورده ، در حيطهء قدرتش نه بدخواهى دارد كه ستيزه جوئى كند ، و نه همتائى كه با او برابرى كند و نه مخالفى كه به كشمكش پردازد . نه هم نامى دارد كه شبيه او باشد ، و نه مانندى كه به او ماند . نه دستخوش حوادث گردد ، و نه بر او تغيير و تحوّل اثر گذارد ، و نه هيچ پديده اى در وى راه يابد وصفكنندگان از درك صفات و حدّ و كنه عظمت او ناتوانند [ هيچ شارحى توان آن ندارد كه به حقيقت عظمت صفات وى برسد ] [1] و اندازهء جبروت و بزرگى او بر هيچ دلى خطور نمىكند ، زيرا او در هيچ صفت همتائى ندارد ، نه دانشمندان در پرتو علم و دانش او را دريابند ، و نه انديشمندان به يارى فكرشان وى را درك كنند . و لكن توسّط تصديق ، آن هم از روى ايمان به غيب ميتوان به آنكه او هست پى برد . چون خدا به هيچ صفت مخلوقات وصف نمىشود ، او يگانه است و بىنياز ، آنچه در خيال و وهم از او تصوّر شود خلاف آن است ، آنكه در زير وصف و بيان و درك [2] گنجانده شود پروردگار نيست ، و آن چيزى كه در هوا يا غير آن يافت شود معبود [ و در خور پرستش ] نيست . او در هر چيزى وجود دارد ولى نه در بند و حصار آن ، و از هر چيزى جدا است ولى نه آن گونه كه از آن پنهان باشد ، آن كس كه مخالفى با او مقايسه شود و همتائى با او برابرى كند ؛ قادر و توانا نيست ، قدمت او زمانى و گذشت روزگار نيست ، و خدا در همه جا هست و توجّه به او سوى مخصوصى ندارد ( به هر سو كه روى آريد خدا همان جا است ) .
از خرد و عقل نهان است ، همچنان كه از ديدگان ناپيدا ، و ناپيدائى او از آسمانيان مانند ناپيدائيش از اهل زمين است . نزديكى به خدا كرامت است ، و دورى از او حقارت . نه « في » [ كه ظرف زمان و مكان است ] در او جاى دارد ، و نه كلمهء « إذ » ( گاه ) او را در زمان محصور و محدود مىسازد و نه « إن » ( اگر ) [ كه نشانهء

[1] يعنى وصف خداوند تنها از مجرا و مسير خود او - تعالى ذكره - ممكن است .
[2] مرحوم علَّامهء مجلسى در معنى « بلاغ » و موارد تصحيف آن : « تلاع » و « نقاع » بياناتى دارند ، پس هر كس در پى آن است براى اطَّلاع به كتاب بحار الانوار ج 4 ص 301 و 302 مراجعه فرماييد .

225