كه دو باد در ميان آنهاست ، پس مردم را به سوى اين صخره در بيت المقدس محشور مىنمايد ، كه در جانب راست اين صخره محبوس شوند ، و بهشت از براى پرهيزگاران خودنمائى كند ، و دوزخ در سمت چپ صخره در عمق طبقات زمين مىباشد كه فلق و سجّين در آن است . و از نزد همان صخره است كه مردمان پراكنده شوند ، بنا بر اين آن كس كه بهشتى است از نزد صخره بر آن درآيد ، و آن كس كه اهل دوزخ است نيز از نزد صخره بر آن داخل شود .
اقسام جهاد آن حضرت عليه السّلام از جهاد سؤال شد ، كه آيا دستور نبوى است ( سنّت ) ؛ يا الهى است ( فرض ) ؟ فرمود : جهاد چهار نوع است : دو نوع آن جهاد فرض است ، و دو نوع آن جهاد سنّت است كه يكى از آن دو تنها با دستور خداوند تحقّق مىپذيرد ، پس يكى از دو جهاد واجب الهى جهاد با نفس است كه انسان را از ارتكاب گناهان باز مىدارد ، و آن از بزرگترين مبارزات است . و ديگر از جهاد فرض ، نبرد و جنگ با دشمنان كافر كيشى است كه به شما نزديكند ، و امّا آن جهادى كه سنّت است و تنها با دستور خداوند صورت مىپذيرد همان كارزار با دشمن بوده كه بر آحاد مختلف امّت اسلامى واجب است ، و در صورت اجتناب از آن گرفتار عذاب مىشوند ، و اين عذاب تنها بر امّت است ، ولى آن جهاد بر امام ، سنّت مىباشد ، و حدّ آن اين است كه امام با يارى مردم در مقابل دشمن ايستادگى كرده و با ايشان نبرد مىكند . و امّا آن جهادى كه سنّت [ مطلق ] است شامل هر سنّت و رسم [ نيكى ] مىشود كه مرد مسلمان آن را برپا دارد و در برپائى و اجرا و احياى آن تمام سعى خود را مبذول بدارد ، كه هر گونه كار و تلاش در آن راه از برترين اعمال بشمار مىرود ، زيرا كه آن احياى سنّت است ، و رسول خدا صلَّى الله عليه و اله و سلَّم فرموده : « هر كس كه دستور و مقرّرات نيكوئى را وضع كند پاداش آن كار و اجر عاملين بدان تا روز قيامت بدو خواهد رسيد ، بىآنكه ذرّه اى از اجر عاملان بدان كاسته شود » .
يكتاپرستى اى مردم ، از اين جماعت خارجشدهء از دين ( مارقين ) كه خداى يگانه را با خود قياس مىكنند بر حذر باشيد ، اينان گفتارشان شبيه به سخن افرادى از اهل كتاب است كه كافر شدند ، بلكه او خداى يگانه است كه چيزى همانند او نيست ، و

224