صبر بسيار و مداراى با حاكمان و احتياط از تمام مردم . - : شرف چيست ؟ فرمود : همراهى با برادران و نگاهدارى از همسايگان . - : ناكامى و محروميت چيست ؟
فرمود : واگذاشتن نصيب و بهره ات وقتى به تو روى آورده ( پشت پا زدن به بخت و اقبال ) . - : بىعقلى ( سفاهت ) چيست ؟ فرمود : پيروى فرومايگان و همراهى گمراهان . - : درماندگى در گفتار چيست ؟ بازى با ريش و سرفهء [ به عمد ] كردن هنگام صحبت و گفتار . - : شجاعت چيست ؟ فرمود : سازگارى با ياران ، و صبر و پايدارى به هنگام عيبجوئى . - : زحمت چيست ؟ فرمود : سخن در آنچه كه به تو مربوط نيست . : نادانى و كم خردى چيست ؟ فرمود : ندانستن نفع و ضرر مالى و بىاعتنائى به آبرو . - : پستى و فرومايگى چيست ؟ فرمود : همه چيز را براى خود خواستن ، و يارى ندادن همسر .
از فرمايشات حكيمانهء امام حسن عليه السّلام اى مردم ، آن كس كه از براى خداوند خيرخواهى كند ، و سخن و فرمان او را راهنما و دليل خود مىگيرد ، به استوارترين راه هدايت شده است ، و خداوند او را در راه راست موفّق فرمايد ، و به سرانجام نيكو رهنمون گردد . زيرا پناهندهء به خدا در امان است و محفوظ ، و دشمن خدا در هراس و بىياور . پس با ذكر بسيار از خداوند برحذر باشيد ، و در پرتو تقوا و پرهيزگارى از خدا بترسيد . و با طاعت و فرمانبردارى به خداوند تقرّب جوئيد ، كه او نزديك است و پاسخگو . خداوند تبارك و تعالى فرموده : * ( وَإِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ) * ، يعنى : « و چون بندگانم در بارهء من از تو پرسند ، همانا من [ به ايشان ] نزديكم ؛ خواندن خواننده را - آنگاه كه مرا بخواند - پاسخ مىدهم ، پس بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان آورند ، باشد كه ره يابند - بقره : 186 » . پس دعوت خدا را بپذيريد و بدان ايمان آوريد . زيرا آن كس كه عظمت خدا را شناخت شايسته نيست كه خود را بزرگ شمارد ، و بىشكّ بزرگى قدر و مرتبهء كسانى كه از عظمت خدا آگاهند در اين است كه برابر او فروتنى كنند ، و عزّت افرادى كه از جلال و شكوه او باخبرند در اين است كه براى او افتادگى نمايند . و سلامت آنان كه از قدرت او باخبرند در اين است كه در بندگى و تسليم او باشند . و از پس اين شناخت خود را گم نكنند ، و از پس هدايت گمراه نشوند . و بىشكّ و يقينا بدانيد كه شما هرگز به كنه تقوا و پرهيزگارى پى

208