[ سخنان امام حسن عليه السلام ] سخنان امام حسن عليه السّلام در زمينه‌هاى گوناگون از امام أبي محمّد حسن بن على - صلوات و رحمت و بركات خداوند بر آن دو باد - نوهء پرهيزگار رسول خدا صلَّى الله عليه و اله و سلَّم ، گفتارى طولانى [ در حكمت ، اندرز ، و زهد و امثال آن ] روايت شده كه آن مجموعهء پاسخ و پرسشى است در زمينه‌هاى گوناگون كه پدر بزرگوار آن حضرت عليهما السّلام يا فرد ديگرى از او بعمل آورده است .
از آن حضرت سؤال شد : زهد چيست ؟ فرمود : دل دادن به پرهيزگارى و دست كشيدن از دنيا . - : حلم چيست ؟ فرمود : فرو خوردن خشم و خويشتن دارى .
- : سداد چيست ؟ فرمود : راندن بدى با خوبى . - : شرف چيست : فرمود : نيكوكارى با فاميل و پذيرفتن جريمهء ايشان . - : شجاعت و مردانگى چيست ؟
فرمود : دفاع از پناهنده ، و پايدارى در ميادين نبرد و جملهء حوادث ، و دليرى بهنگام پيش آمد ناگوار . - : سرافرازى چيست ؟ فرمود : در غرامت ببخشى و از گناه درگذرى . - بزرگوارى چيست ؟ فرمود : نگاهدارى دين و آئين ، و خويشتن دارى ، و نرمخوئى ، و دقّت در عمل ، و پرداخت حقوق ، و مهرورزى با مردم . - : كرم چيست ؟ فرمود : بخشش پيش از درخواست ، و غذا دادن و سير كردن مردم در زمان قحطى . - : پستى چيست ؟ فرمود : توجّه در ناچيز ، و دريغ از ناقابل . - : فرومايگى چيست ؟ فرمود : كاستى در بخشش ، و دشنام و ناهنجارى در گفتار . - : بلند نظرى چيست ؟ فرمود : بخشش در خوشى و ناخوشى ( رفاه و تنگدستى ) . - : تنگ نظرى ( بخل ) چيست ؟ فرمود : آنچه را از مال كه نزد توست شرف بندارى ، و آنچه را كه بخشيده اى خسارت . - : برادرى چيست ؟ فرمود : برادرى نمودن در سختى و راحتى . - : نامردى ( بزدلى ) چيست ؟ فرمود : جسارت بر دوست ، و ترس از دشمن . - : بىنيازى چيست ؟ فرمود : قناعت نفس به روزى مقسوم هر چند اندك باشد . - : فقر چيست ؟ فرمود : حرص بسيار به هر چيز . - : گشاده دستى و جود چيست ؟ فرمود : بخشش در حدّ توان . - : كرم چيست ؟ فرمود : خويشتن دارى در سختى و راحتى . : - بيباكى چيست ؟ فرمود : روياروئى با حريفان . - : قدرت چيست ؟ فرمود : سختگيرى و نبرد با زورمندان . - : خوارى و ذلَّت چيست ؟ فرمود : ترسيدن به وقت راستى و درستى . - : نادانى و نفهمى چيست ؟ فرمود : ستيز نمودن با فرمانده ات و آن كسى كه بر آسيب تو قادر است . - : برترى و مزيّت چيست ؟
فرمود : بجا آوردن خوبى و صرف نظر از بدى . - : دورانديشى چيست ؟ فرمود :

207