مردم اگر مرگ خريدنى بود ( دو دسته ) از مردم دنيا آن را ميخريدند : ( يكى ) كريم گشاده رو ، و ( ديگر ) مرد پست حريص . ( توضيح - مجلسى ( ره ) در توضيح حديث سه وجه ذكر كرده :
1 - كريم آن را ميخريد بخاطر اينكه شوق بكرم و بخشش دارد ولى مال ندارد چنانچه حال كريمان غالبا چنين است ، و با خريدن مرگ خود را از اين غم ميرهانيد ، و شخص پست آن را خريدارى ميكرد چون بخاطر حرصى كه دارد از زندگى خود ناراضى است ، و نظير اين وجه را نيز فيض عليه الرحمة اختيار كرده است .
2 - كريم آن را ميخريد تا فروشندهء آن را از مرگ برهاند ، و لئيم آن را ميخريد تا آن را نيز بساير چيزهائى كه دارد ضميمه كند ، چون حريص ميخواهد همه چيز حتى مرگ را براى خود فراهم سازد .
3 - كريم آن را ميخريد تا مرگ را از ميان خلق خدا بردارد ، و لئيم آن را ميخريد تا بوسيلهء آن همه را بميراند و اموالشان را بنفع خود ضبط كند ) .
اى مردم براستى دلها را گواهانى است ( فطرى ) كه بيرون برد نفوس را از مسلك ( و راه ) تقصيركاران ، و تيزى هوش براى درك مواعظ ( و پندها ) همان است كه نفس انسان را بسوى دورى جستن از خطر كشاند ، و براى دلها خاطرات ( و انگيزه هائى ) از هوا و هوس هست ، و خردها هستند كه ( از آنها ) بازدارند و جلوگيرى كنند ، تجربيات ( براى شخص ) علم تازه اى است ، و پندگيرى ( از پيش آمدها ) انسان را بهدايت و راه راست رهبرى كند ، براى تربيت تو كافى است ( ملاحظهء ) آنچه را براى ديگرى خوش ندارى ( شايد معناى آن همان باشد كه بصورت مثل معروف شده كه گويند : ادب را از كه آموختى ؟
از بىادبان ) حقى كه تو بگردن برادر مؤمن خود دارى مانند همان حقى است كه او بگردن تو دارد ، محققا بمخاطره افتد كسى كه بىنياز ( و مستبد ) به رأى خود شد ، تدبر ( و عاقبت انديشى ) پيش از كار بايد زيرا تو را از پشيمانى ايمن سازد ، و كسى كه آراء مختلف را ملاحظه و برآورد كند اشتباهكاريها ( و لغزشگاهها ) را بشناسد ، و كسى كه از زياده گوئى ( يا كارهاى بيهوده ) خوددارى كند خردها

31