چاره نداريم جز اينكه بگوئيم آنها مجبورند و زير فرمان قدرتى با اراده و شعور اداره ميشوند .
2 - موجودات جهان همه در تغيير و تبديلند مىآيند و ميروند ، موجود و معدوم ميگردند جوان و پير مىشوند و مذهب دهريه كه همان طبيعيون باشند اينست كه فاعل و علت اين تغييرات همان طبيعت است و اين قول باطلست زيرا نسبت وجود و عدم و جوانى و پيرى بطبيعت امكانيه مساوى است و ترجيح يك طرف بلا مرجح است ، مثلا انسانى زنده مىشود و انسانى ميميرد ما بدهرى ميگوئيم طبيعت كه بمذهب شما بىاراده و شعور است پس چرا آن را زنده كرد و اين را ميرانيد ، چرا برعكس نشد ؛ جوابى ندارد جز اينكه در اينجا بشعور و اراده ئى اعتراف كند و آن خود اعتراف بخداست .
3 - تمام موجودات جهان از زمين و آسمان و آنچه در آنها است با نظم و ترتيب و حكمت و طبق مصلحت و براى ادامه زندگى خلق شده است و در هيچ گوشه جهان بىنظمى و اختلال ديده نميشود ، هيچ گاه آسمان بطرف زمين حركت نمىكند و زمين بطرف آسمان نميرود ، اين نظام متقن و محكم جهان جز با تدبير و تسخير پروردگار زنده حكيم و قادر و قاهر ممكن نگردد .
2 - مردى گويد : من و ابن ابى العوجاء و ابن مقفّع در مسجد الحرام بوديم ، ابن مقفّع با دست اشاره بمحل طواف كرد و گفت : اين مردم را كه ميبينى كسى از ايشان را شايسته نام انسانيت نميدانم مگر آن شيخ نشسته - مقصودش امام صادق ( ع ) بود - اما ديگران ناكسانند و چهارپايان ؛ ابن ابى العوجاء گفت :
چگونه اين نام را تنها شايان اين شيخ دانى گفت : براى اينكه آنچه را نزد او ديدم از علم و كياست نزد آنها نيافتم ابن ابى العوجاء گفت : لازمست گفته ات را در باره او بيازمايم ، ابن مقفّع گفت : اين كار مكن كه ميترسم عقيده ات را

95