2 - ( آيه 20 سوره يونس ) * ( إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّه ) * « غيب را تنها خدا ميداند » .
3 - ( آيه 67 سوره نمل ) * ( قُلْ لا يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَالأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا الله ) * « بگو كسى در آسمانها و زمين غيب نداند جز خدا » .
4 - رواياتى كه بدين مضمون در سابق ذكر شد و اين علم را بنام علم مخزون يا مكنون ناميدند ، مانند روايات 367 و 373 و 653 و 656 .
دوم - معلوماتى كه از نظر نوع مردم پنهان و پوشيده است و تنها عده كمى كه فراست و كياست ذاتى دارند آن امور را ميفهمند و از آينده خبر ميدهند و همان طور هم واقع مىشود ، مانند پيش بينىهاى بعضى از علماء سياست و اقتصاد و مرتاضين و تعبير خوابهاى ابن سيرين و تفرسات و داستانهائى كه از اياس قاضى القضات معروف قرن دوم در تاريخ مذكور است .
اين قسم اگر چه از لحاظ لغت مشمول علم غيب باشد ولى از نظر قرآن و حديث داخل در علم غيب نيست ، زيرا غيب در لسان قرآن و حديث آنست كه ما غاب عن الخلق علمه و خفى مأخذه - منهاج البراعة ج 8 ص 213 - « علمش از مخلوق پوشيده و راه وصولش پنهان باشد » و لذا مىبينم كه ماده « غيب » در 58 مورد از قرآن و 69 مورد از نهج البلاغه ذكر شده است و در هيچ موردى باين معنى استعمال نشده است .
سوم - اموريست كه ميان اين دو قسم قرار دارد ، و آن اموريست كه نه مردم آنها را مىدانند و نه مختص بخداست اين گونه امور را بمقدارى كه خداى تعالى صلاح بداند و در هر زمان و مكانى كه حكمتش اقتضا كند ، بملائكه و پيغمبران و ائمه صلوات الله عليهم اجمعين اطلاع ميدهد و مقدارش براى پيغمبران و ائمه چنانچه در حديث 637 گذشت باندازه احتياج بشر روى زمين است ، زيرا خدا ايشان را براى راهنمائى بشر انتخاب فرموده و براى اينكه هر كس هر گونه سؤالى از امر دين و معارف و اخلاق و توحيد و معاد از ايشان بنمايد جواب گويند [1] واحدى در روى زمين داناتر از ايشان نبوده و كلمه « نمىدانم » در قاموس زندگى آنها نبوده باشد .
خداوند حكيم هم وسيله و ابزار اين مأموريت را در اختيار ايشان گذاشته است چنانچه جناب عزرائيل را كه براى قبض ارواح معين فرموده ، بايد آجال و هنگام مردن مردم را در اختيار او گذارده و باو اطلاع دهد و همچنين فرشتگان ديگرى را كه براى هر كارى معين كرده ، علم مربوط بآن كار را در اختيار ايشان خواهد گذاشت .
و خلاصه بهر كس معلوماتى طبق شئون و مأموريتش مىدهد ، اگر خواننده محترم در گفته ما درست دقت كند و اگر نفهميد از دانشمندان فهميده بپرسد ميداند كه هيچ منافاتى ندارد كه امام عليه السلام تمام علوم گذشته

[1] ( 1 ) اين مطلب در ذيل حديث 540 بيان شد و در اينجا مىافزائيم كه پاسخ دادن بسؤالى لازمست كه بقصد تفهم و تدبر باشد و براى سائل سودى دنيوى يا اخروى داشته باشد و نيز سائل استعداد فهم جوابش را داشته و براى شنوندگان ديگر زيانى نداشته باشد .

381