< فهرس الموضوعات > ( باب توصيف و فضيلت علم و فضل دانشمندان ) < / فهرس الموضوعات > ( باب توصيف و فضيلت علم و فضل دانشمندان ) 1 - امام هفتم عليه السلام فرمود : چون رسول خدا ( ص ) وارد مسجد شد ديد جماعتى گرد مردى را گرفته‌اند فرمود : چه خبر است گفتند علامه ايست . فرمود : علامه يعنى چه ؟ گفتند : داناترين مردم است بدودمان عرب و حوادث ايشان و بروزگار جاهليت و أشعار عربى . پيغمبر فرمود : اينها علمى است كه تا دانش را زيانى ندهد و عالمش را سودى نبخشد ، سپس فرمود : همانا علم سه چيز است :
< فهرس الموضوعات > بيان سه معنى براى كلمه علم < / فهرس الموضوعات > آيه محكم ، فريضه عادله ، سنت پا برجا ، و غير از اينها فضل است .
شرح - در بيان اين حديث شريف اشاره بچند نكته لازمست : اول - كلمه « علم » در معانى مختلفى بكار ميرود : 1 - بمعنى قطع و يقين مانند ( * ( ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ ) * ) يعنى بآن يقين ندارند تنها گمان ميكنند 2 - بمعنى مطلق دانستن در برابر جهل و نادانى مانند « * ( هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ ) * » مگر دانندگان با نادانان برابرند ؟ 3 - بمعنى دانستن قواعد و كلياتى كه بر مصاديق و جزئياتش تطبيق كند چنان كه گويند : علم منطق ، فلسفه ، فقه ، اصول ، پيداست كه كلمه « علم » در اين حديث شريف بمعنى دوم و سوم مناسب است . دوم - علم از نظرهاى گوناگون تقسيمات مختلف و گوناگونى دارد مانند * ) العلم علمان : مطبوع و مسموع : العلم علمان : علم الابدان و علم الاديان ) * - علم بر دو قسمست : علم غيب و شهود - علم بر چهار قسمست كه در حديث 134 همين كتاب بيان مىشود - گاهى علم را از نظر سود و زيان تقسيم ميكنند مانند :
* ( لا خير في علم لا ينفع ) * . علمى كه سود ندهد خير ندارد و مانند همين حديث شريف كه علم را از اين نظر تقسيم نموده و علم سودمند سه قسم شمرده شده است . سوم - شخصى كه راجع بعلم يا هر موضوعى سخن ميگويد موقعيت و مسئوليتش در معنى سخنش تأثير ميكند پس بايد در مقام تفسير و بيان سخنش موقعيت و مسئوليت او را در نظر گرفت مثلا كلمه « آية و آيات يا آيه محكمه و آيات محكمات » در 232 مورد از قرآن و 17 مورد از نهج البلاغه ذكر شده است و در تمام اين موارد بمعنى آيه قرآن يا نشانه اى كه از آن بخدا پى برند يا مطلق نشانه بكار رفته است در صورتى كه همين كلمه را اگر ابن سينا و ملا صدرا بدون قرينه ذكر كنند معنى برهان منطقى و صغرى و كبراى صحيح از آن فهميده مىشود و

37