2 - ابو بصير گويد : خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بودم كه شخصى از او پرسيد و گفت : قربانت گردم اى پسر پيغمبر از چه جهت شقاوت بگنهكاران رسيد تا خدا در علم خود بر عمل ايشان حكم بعذاب كرد امام ( ع ) فرمود : اى سئوالكننده ، هيچ يك از خلق خدا نتواند بحق او قيام كند ( و چنان كه شايسته او است انجام وظيفه نمايد ) و چون اين مطلب را دانست [ بآن حكم كرد ] باهل محبت خويش نيروى معرفتش عطا فرمود و سنگينى عمل ( و اطاعت خويش ) را از ايشان برداشت بطورى كه سزاوار آن بودند ، و باهل معصيت نيروى معصيت بخشيد براى آنچه از پيش نسبت بايشان ميدانست و ايشان را از توانائى پذيرش از خود باز داشت و حال آنها با آنچه از پيش نسبت بايشان ميدانست موافق گشت ( چون بدنيا آمدند آن نيرو را در معصيت صرف كردند ) و نتوانستند وضعى پيش آورند كه ايشان را از عذاب او برهاند زيرا علم خدا را بحقيقت باور كردن سزاوارتر است ، اينست معنى « خدا خواست هر چه را خواست » و اينست راز او .
شرح - اين حديث شريف مربوط بباب طينت است كه ان شاء الله در اول جلد سوم بتفصيل بيان مىشود زيرا ظاهرا سؤال از اينست كه : از كجا و بچه علت دسته اى در اول خلقت محكوم بشقاوت و عذاب خدا گشتند ؟ امام ( ع ) پس از آنكه بمناسبت مقام اولا حال اهل سعادت را بيان ميكند نسبت باهل شقاوت ميفرمايد چون خدا ميدانست يك دسته از مخلوقش پس از آنكه بدنيا آيند طريق گناه و نافرمانى سپارند بدين جهت هنگام خلقت بآنها نيروى معصيت داد و ايشان را از پذيرفتن اطاعت خود ممنوع كرد و اين عمل براى اينست كه خدا بهر كس آنچه سزاوارست عنايت كند و توفيقات و الطاف خاصه خود را بيجا صرف نكند . طريقه و روش خردمندان اين است كه لباس نفيس و گرانقيمت را بر تن نوكر و فرزندى كه در خاك ميغلطد نكنند و اسبى كه گاز ميگيرد افسارش كنند ، با اين فرق كه انسان چون علمش كوتاهست هر چيزى را مىآزمايد و سپس بطورى كه سزاوار است عمل ميكند ولى خداى تعالى چون كه علام الغيوب است و هر پنهانى نزدش آشكار ميباشد و گذشته و آينده هر چند كه دور هم باشد از نظر علم او روشن است اين عمل را پيش از خلقت انسان انجام ميدهد يعنى هر چيز را بجاى خود ميگذارد ، اينست آنچه بفكر ناقص ما نسبت ببيان اين حديث شريف ميرسد ، ولى علامه مجلسى قدس الله سره اين حديث را در نهايت صعوبت و اشكال معرفى كرده و تطبيق

212