خدا شما را بآن سفارش كرده شايد تعقل كنيد . ( 1 ) و نيز فرمود ( 28 سوره 30 ) مگر بعضى از بردگان شما نسبت باموالى كه بشما داده‌ايم شريكتان ميباشند تا در دارائى برابر باشيد و از آنها چنانچه از يك ديگر ميترسيد بترسيد آيات خود را اين گونه براى مردمى كه تعقل ميكنند شرح ميدهيم . اى هشام پس خداوند صاحبان عقل را اندرز داده و بآخرت تشويقشان نموده و فرموده است ( 33 سوره 6 ) زندگى دنيا جز بازيچه و سرگرمى نيست و سراى آخرت براى پرهيزكاران بهتر است چرا تعقل نميكنيد .
اى هشام - سپس خدا كسانى را كه كيفرش را تعقل نميكنند بيم داده و فرموده ( 138 سوره 37 ) سپس ديگران را هلاك ساختيم شما صبحگاهان و هنگام شب بآنها ميگذريد پس چرا تعقل نميكنيد و فرموده ( 35 سوره 29 ) ما بر مردم اين دهكده بسبب گناهى كه ميكرده‌اند عذابى از آسمان فرود آريم از اين حادثه براى آنها كه تعقل ميكنند نشانه اى روشن بجا گذاشته‌ايم . اى هشام عقل همراه علم است و خدا فرموده ( 43 سوره 29 ) اين مثلها را براى مردم ميزنيم و جز دانشمندان تعقل نميكنند اى هشام سپس كسانى را كه تعقل نميكنند نكوهش نموده و فرموده ( 166 سوره 2 ) و چون بمشركان گويند از آنچه خدا نازل كرده پيروى كنيد گويند : نه ، بلكه از آئينى كه پدران خويش را بر آن يافتيم پيروى ميكنيم . و گرچه پدرانشان چيزى تعقل نكرده و هدايت نيافته بودند و فرموده داستان كافران چنانست كه شخصى بحيوانى كه جز صدائى و فريادى نميشنود بانگ زند ايشان كرانند و لالانند ، كورانند پس تعقل نميكنند . و فرموده ( 43 سوره 10 ) بعضى از آنها بسويت گوش فرا دهد اما مگر تو ميتوانى بكران در صورتى كه تعقل هم نميكنند بشنوانى و باز فرموده ( 47 سوره 25 ) مگر

16