باب دوم در صفات ذات و صفات افعال [1] ابن بابويه رحمة الله عليه گويد : هر چه ما وصف نموديم خداوند

[1] فرموده است شيخ مفيد رحمه اللَّه كه صفات اللَّه بر دو قسم است ، يكى از آن دو منسوب است بسوى ذات ، پس گفته مىشود صفات ذات ، و قسم دوم منسوب است بسوى افعال ، پس گفته مىشود صفات افعال و معنى قول ما ، صفات ذات ، آنست كه ذات مستحق است معنى آن صفات را استحقاقى لازم ، نه به جهت معينى سواى ذات ، و معنى صفات افعال آنست كه آنها واجبند بوجود فعل و واجب نيستند پيش از وجود فعل ، پس صفات ذات از براى خداوند تعالى آنها وصف كردن او است به آن كه حى و عالم و قادر است آيا ديده نميشود كه او هميشه مستحق بوده است اين صفات را و خواهد بود ، و وصف ما خداوند تعالى را بصفات افعال مثل قول ما است كه خالق است و رازق است و محيى و مميت است ، و مبدى و معيد است ، آيا ديده نميشود كه او تعالى پيش از خلق خودش خلق را صحيح نمىباشد وصفش به آن كه خالق است و پيش از احياء نمودنش مردگان را گفته نمىشود كه محيى است ، و همچنين است گفتار در آنچه شمرديم آن را يعنى از صفات افعال و فرق ميانه صفات افعال و صفات ذات آن است كه صفات ذات صحيح نيست از براى صاحبش اتصاف باضداد آنها ، و نه خالى بودنش از آن اوصاف ، و اوصاف افعال صحيح است وصف نمودن مستحق آنها را باضداد آنها و بيرون رفتنش از آن اوصاف ، آيا ديده نميشود كه صحيح نميباشد وصف نمودن خداوند تعالى را به آن كه ميميرد و نه آنكه عاجز مىشود و نه آنكه جاهل مىباشد و صحيح نميباشد وصف نمودنش به بيرون رفتن از بودنش زنده و دانا و توانا و صحيح مىباشد وصف نمودنش به آن كه امروز خالق نيست و رازق زيد نيست و زنده نميگرداند مرده بخصوصى را و مبدى چيزى نيست در اين حال و نه معيدش ، و صحيح مىباشد وصف نمودنش جل و عز به آن كه روزى ميدهد ، و منع مىكند ، و زنده ميگرداند و مىميراند و ابداء مىكند و اعاده مينمايد و ايجاد مىكند و اعدام مىنمايد ، پس ثابت شد مغايرت در اوصاف ذات و اوصاف فعل ، و فرق ميانه آن دو آن چيزى است كه ذكر نموديم ما آن را ، مفيد

15