از تمام جهات بسيط و ممتاز از تمام چيزهاست و با هيچ چيز در ذات و صفات مشاركت ندارد ، بچه وسيله او را معرفى مىكنيد ، و تعريف يا به حد است يا برسم ، و چون ذاتش داراى اجزاء نيست حد ندارد ، و چون صفت زائد و خاصه لازم ندارد رسم ندارد ) .
" امام " : خداوند رب و معبود والله است ( يعنى تعريف منحصر به حد و رسم نيست بلكه گاهى چيزى را به آثار و افعال معرفى مىكنند چنان كه قوا را به آثار و افعال مىشناسند و ما هنگاميكه مربوبات را ديديم مىدانيم كه ربى دارند ، و زمانيكه بندگان را مشاهده كرديم مىفهميم كه معبودى دارند . و گاهى كه وله وتضرع و احتياج موجودات را مشاهده كرديم تصديق مىكنيم كه الهى دارند ، بالنتيجه مىفهميم كه در جهان هستى رب و معبود و الهى است كه نگهدار و نگهبان جهان است . ) و منظور از اينكه مىگويم ( خداوند رب والله است ) اثبات اين حروف يعنى الف و لام و هاء يا را و باء براى خدا نيست ، لكن بازگشت گفتارم به اين است كه خداوند چيزى است كه آفريننده چيزهاست و اين حروف به اعتبار معنى و مفهوم ، اسم خدا مىباشد و رحمن و رحيم و عزيز و امثال اينها نيز اسم آن معنى و حقيقت مىباشند ، و اوست معبود جليل و عزيز . ( يعنى مراد از اطلاق رب والله و امثال آنها اثبات حروف اين اسماء براى خدا نيست تا تركيب ذات خدا لازم آيد و به توحيدش زيان وارد شود ، چه مقصود از اينكه مىگوئيم او الله و رب است ، اين نيست كه الف و لام و هاء ، يا را و با براى او ثابت است . بلكه مراد اثبات معنى ، يعنى صفت فعل است براى خدا به اين معنى كه پرورش دهنده و ملجاء و پناه و خالق و صانع موجودات است پس خدا را به صفت فعل تعريف مىكنيم و اين حروف در لغت براى موصوف به اين صفت وضع شده اند و ذهن از اين حروف به او منتقل مىشود ، نه اينكه آن حروف عين او باشند ) .
زنديق : - آيا براى خداوند انيت و ماهيت مىباشد ؟ ( يعنى آيا خداوند داراى هستى و هويت و حقيقتى است كه از آن انتزاع وجود و هستى شود ؟ ) " امام " : آرى هيچ موجودى بدون انيت و ماهيت نمىشود ( مراد از ماهيت

130