محل نشو و نماى وى واسط [1] بوده است . لكن در كتاب منتهى المقال از فضل بن شاذان نقل شده كه ولادتش در واسط بوده است . و دانشمند محترم احمد امين در كتاب ضحى الاسلام محل نشو و نماى او را كوفه مىداند . اقامتگاه وى كوفه و مركز تجارتش بغداد بوده است بعدا به ملاحظه تجارتش در سال 199 يا 197 منتقل به بغداد شده در آنجا رحل اقامت افكنده است و منزلش در محله كرخ بغداد در قصر وضاح بوده است .
" مرحوم مامقانى " در كتاب تنقيح المقالش از " مرحوم صدوق " نقل مىكند كه " هشام بن الحكم " كرباس فروش بوده و به تجارت قماش اشتغال داشته و از بغداد بكوفه منتقل گشته است . و گفتار " ابن شهر آشوب " گفتار " صدوق " را تأييد مىكند . چه او هم فرموده است كه " هشام " كرباس فروش بوده ولى فاضل معاصر " عبد الله نعمه " ، در كتاب " هشام بن الحكم " مىنويسد چون " عبد الله زيد اباضى " خرازى بوده و با " هشام " در يك دكان اشتغال به تجارت داشته و با اينكه در افكار و عقايد با هم كمال مباينت را داشته‌اند در امر تجارت و معاشرت كاملا با يكديگر نزديك و رفيق بوده اند از اين جهت ظاهر اينست كه " هشام بن الحكم " هم خرازى بوده است دقت فرمائيد .
( 3 ) نژاد هشام بن الحكم گر چه اين بحث از نظر ما كه هدفمان معرفى مرد دانش و فضيلت است اثرى ندارد ، چه نژاد را در دانش و فضيلت دخالتى نيست . ( كن ابن من شيت و اكتسب ادبا ) و اسلام هم امتيازهاى نژادى را ملغى نموده و با نظر وسيعى امتياز را بر اثر دانش و دين و پرهيزكارى قرار داده و عرب و عجم و نژادهاى مختلف را

[1] " واسط " شهرى است در عراق بين بصره و كوفه و اهواز كه حجاج آن را بنا كرده است و نظر به اينكه مسافت و بعدش از شهرهاى نامبرده 51 فرسخ است و درست در وسط آنها قرار گرفته " واسط " ناميده شده است . ( التنبيه والاشراف ) .

12