عروق او را بررسى مىكرد و مجارى دوا را مىديد و آن جاهايى را كه دوا به آنها رسيده بود تحقيق مىكرد .
گفتم : به من خبر بده كه آيا تو نمىدانى كه وقتى دوايى در عروق قرار گرفت با خون مخلوط مىشود و با آن يكى مىگردد ؟ گفت : آرى .
گفتم : آيا تو نمىدانى كه وقتى انسان مىميرد ، خون او سرد و منعقد مىشود ؟ گفت : آرى . گفتم : پس اين حكيم چگونه دوايى را كه به مريض داده بعد از آنكه مخلوط شد و رنگى جز رنگ خون پيدا نكرد ، مىشناسد ؟ گفت : مرا به جاى سختى بردى و تا به حال چنين حالتى پيدا نكرده بودم چيزهايى گفتى كه نمىتوانم آنها را رد كنم . . . تا آخر حديث . . .
امام ( ع ) در استدلال خود بر اثبات وحدانيت و ربوبيت خدا از راههاى ديگرى هم وارد مىشود و همه را از همان اهليلجه كه در دست پزشك هندى بود استفاده مىكند و ما نيازى نمىبينيم كه همهء آن مطالب را در اينجا بياوريم چون اين حديث در كتابهاى حديثى منتشر شده است .
اينك بر ما و هر كسى كه انصاف داشته باشد از آنچه گفته شد ، معلوم گرديد كه امام صادق ( ع ) تا چه حد آگاهى گسترده و شناخت كامل به خواص ادويه و سود و زيان آن داشت و تمام خاصيتهاى آنها را به صورت مفرد يا مركب مىدانست و از محل روييدن و طبيعت آنها آگاهى داشت بدون آنكه به معلم يا طبيبى نسبت داده شود كه

103