تا ايران و روم ، به زبان تازى ، كه زبان اسلامى بود ترجمه شود ، علماى اسلام كه فروغ انديشه خود را از مشعل قرآن گرفته بودند دانشهاى ديگران را مورد نقد و بررسى قرار دادند و ابتكارات و ابداعات جديد و فراوانى بر آن افزودند .
ترجمه آثار علمى ديگران از اواخر زمان امويان ( كه خود از علم و اسلام بيگانه بودند ) شروع شد ، و در عصر عباسيان مخصوصا زمان هارون و مأمون به اوج خود رسيد ، همان گونه كه در اين زمان وسعت كشور اسلامى به بالاترين حد خود در طول تاريخ ارتقاء يافت .
بديهى است كه اين حركت علمى نتيجه مستقيم تعليمات اسلام در زمينه علم بود كه براى علم ودانش سرزمينى را قائل نبود ، و مسلمانان را براى يافتن آن به دور افتاده ترين نقاط جهان يعنى چين ، و به پرداختن هرگونه بها حتى خون قلب وا مىداشت .
مأمون چند تن از دانشمندان را مأمور كرد تا كتابهاى ارزشمند روم را آورده ، دستور ترجمه آنها را داد و در اين راه بسيار تلاش مىكرد .
قصد مأمون از اين امور را مىتوان بطور خلاصه در چند امر دانست : خود را طرفدار علم جلوه دهد ، براى مردم در مقابل مشكلات اجتماعى وخفقان سياسى سرگرمى درست كند ، با جلب آنان پايه هاى حكومتش را تقويت كند ، با اين راه دكانى در برابر اهل بيت ايجاد نمايد .
آنچه مايه نگرانى بود اين بود كه بين اين گروه دانشمندان و مترجمان ، همه در كار خود حسن نيت نداشتند ، و گروهى سعى داشتند از اين بازار داغ انتقال علوم بيگانه ، براى نشر عقائد فاسد و مسموم خود فرصتى بدست آورند ، از اينرو افكار انحرافى و عقائد خرافى به سرعت در ميان مردم انتشار يافت ، چرا كه هيئت علمى نيرومندى براى نقد و بررسى آنها وجود نداشت .

30