طرح مسأله ولايتعهدى مأمون كه شايد خود رأى امام را از پيش مىدانست و با همه زيركى اين چنين طرحى را تهيه كرده بود ، محققا نمىتوانست با اين عدم پذيرش امام دست بردارد ، از اين رو مرحله دوم طرحش را ذكر كرده وگفت : حالا كه اين طور است پس ولايتعهدى را بپذير ، امام از پذيرش آن عذر خواست ، مأمون ديگر عذر امام را نپذيرفت و جمله را با خشونت و تندى بيان كرده وگفت : عمر بن خطاب و فتى از دنيا مىرفت شورا را در ميان شش نفر قرار داد ، كه يكى از آنها أمير المؤمنين على ( عليه السلام ) بود و چنين توصيه كرد : هر كس مخالف كرد گردنش زده شود ، شما هم بايد پيشنهاد مرا بپذيرى زيرا من چاره اى جز اين نمىبينم . ( 1 ) و صريحتر از اين امام را تهديد كرد وگفت : همواره بر خلاف ميل من پيش مىآيى و خود را از قدرتم در امان مىبينى ، به خدا سوگند اگر از قبول پيشنهاد ولايتعهدى خوددارى كنى تو را مجبور مىكنم و گرنه به قتل مىرسانم . ( 2 ) تهديد و اكراه امام از اين جمله ايشان بيشتر روشن مىشود كه فرمود :
اللهم انك قد نهيتني عن الالقاء بيدي الى التهلكة ، وقد اشرفت من قبل عبد الله المأمون على القتل ، متى لااقبل ولاية عهده ، وقد اكرهت واضطررت كما اضطر يوسف ودانيال ، اذ قبل

1 - ارشاد مفيد : 310 ، كشف الغمة 3 : 65 ، اعلام الورى : 333 2 - علل الشرايع 1 : 226 ، روضة الواعظين : 247

25