را در حفظ صلح به كار مى برد ولى شورشيان تصميم به جنگ داشتند و سخنرانانشان مردم را به جنگ با امام تحريض مى كردند ، پس از آنكه عبد الله بن زبير سخن گفت امام به فرزندش فرمود : پسرم برخيز و با اين مردم سخن بگوى ، امام حسن عليه السلام برخاست و در سخنانش فرمود :
( اينكه پسر زبير گفت : على عليه السلام كار مردم را به پراكندگى كشانيد ، پدر خودش زبير بيش از هر كس مسئول اين حادثه است ، أو با دستش بيعت كرد نه با دلش ، أو به ظاهر اقرار به بيعت كرد ولى اطرافيانش را براى جنگ فراهم آورد ) .
در اين جنگ امام حسن عليه السلام فرماندهى طرف راست لشكر را به عهده داشت هم چنان كه فرماندهى طرف چپ بدست برادرش امام حسين عليه السلام بود ، با رشادت ياران امام لشكرى كه به رهبرى عايشه و طلحه و زبير تشكيل شده بود شكست خورد ، اما با اين اقدام عايشه در مورد جنگ با حضرت ، درهاى انقلاب از طرف مخالفين بر امام باز شد و مسلمانان يكپارچگى خود را از دست دادند .
در جنگ صفين : از جمله حوادث مهمى كه در تاريخ اسلام روى داد حادثهء صفين است ، حادثه اى دردناك كه مبارزهء بين حق و باطل را به روشنى مجسم مى سازد ، مبارزه اى بين خلافت اصيل اسلامي به رهبرى امير حق و پيشواى عدالت حضرت على عليه السلام ، و بين حكومتي دنيايى كه چيزى كه مورد توجه أو نبود حق و عدالت بود و رهبرى اش را معاويه به عهده داشت ، حادثهء صفين رويداد تلخى است كه موجب شكست حكومت امام گرديد و چنان ايشان را به اندوه كشانيد كه آرزوى مرگ كرد ،

15