« امّا بعد فانّه لما قبض اللّه رسوله ( صلّى اللَّه عليه و آله وسلّم ) قلنا نحن اهله وورثته وعترته و أولياؤه دون النّاس لاينازعنا سلطانه أحد ولا يطمع في حقّنا طامع إذانبرى لنا قومنا فغصبونا سلطان نبينا فصارت الامرة لغيرنا وصرنا سوقة يطمع فينا الضعيف و يتعزز علينا الذليل فبكت الاعين منا لذلك وخشعت ( خشيَت ) الصدور وجزعت النفوس و أيم اللّه لولا مخافة الفرقة بين المسلمين و أن يعود الكفرو يبورالدّين لكنّا على غير ما كنّا لهم عليه فولى الامر ولاة لم يا لوالنّاس خيراً » [1] يعنى به درستى كه چون حق تعالى پيغمبر خود را به نزد خود برد گفتيم كه : ما اهل بيت و ورثه وعترت ونزديكان اوييم ، كسى در باب سلطنت او با ما نزاع نخواهد كرد و در حق ما طمع نخواهد نمود در اين اثناء قوم ما از جا جستند وسلطنت پيغمبر ( صلّى اللَّه عليه و آله وسلّم ) كه حق ما بود از ما غصب كردند وامارت را غير ما ضبط نمود و ما ذليل و بى قدر واعتبار شديم به نحوى كه هر ضعيفى در حق ما طمع كرد و هر ذليلى بزرگى بر ما نمود ، به حيثيتى كه چشم هاى ما از آن گريان و سينه هاى ما از آن بريان و جان هاى ما از آن سوزان شد و به خدا قسم كه اگر خوف تفرق مسلمين و عود كفر وتضييع دين نمى بود ما با ايشان به اين نحو كه سلوك كرديم نمى كرديم ، پس ما به اين جهت صبر كرديم وجمعى والى شدند كه هيچ خير وخوبى از ايشان به مردم نرسيد .
ودلالت اين خطبه بر مطلوب نزد هركه لفظ انسان بر او صادق مىآيد ، ظاهر است .
و از آن جمله در « نهج البلاغه » مذكور است كه آن حضرت فرمود : « واعجباه أتكون الخلافة بالصّحابة ولايكون بالصّحابة و القرابة » [2] يعنى اى عجب ، آيا خلافت پيغمبر ( صلّى اللَّه عليه و آله وسلّم ) به مجرد مصاحبت آن حضرت مىباشد و به مصاحبت

[1] شرح نهج البلاغه ، ج 1 ص 307 .
[2] نهج البلاغه حكمت 185 .

184