آرى ; الضرورات تقدّر بقدرها ، يعنى : در حكم ضرورى بايستى به اندازه نياز و اقتضاى ضرورت اكتفا نمود .
آيت الله خويى ( رحمه الله ) مىفرمايد :
اگر مفسده اى كه بر رعايت تقيه مترتب شود بيش از مفسده ترك تقيه باشد ، يا مصلحتى كه در ترك تقيه است بيش از مصلحت تقيه كردن باشد ، مثل اينكه با تقيه كردن ، دين مضمحل و نابود ، و باطل غالب و ظاهر شود ، و جبت و طاغوت ترويج گردد ; در صورتى كه اگر تقيه نمىكرد خود و يا جماعتى هم كشته مىشدند . در اين صورت بدون شك بايستى تقيه را ترك كند و خود را براى كشته شدن آماده نمايد ; زيرا مفسده تقيه ( به مراتب ) از مفسده كشته شدن او عظيم تر و شديدتر است . ( 1 ) نكته چهارم : خداوند در قرآن فرموده : ( واعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً وَلا تَفَرَّقُوا ) ، يعنى : و همگى به ريسمان الهى چنگ زنيد ، و پراكنده نشويد .
ولى مضمون اين آيه فقط نهى از تفرقه نيست ، بلكه اول دستور به تمسك به « حبل الله » است و پس از اينكه آنها گِرد حبل الله جمع شدند نبايستى پراكنده شوند ، و بنابر روايات مقصود از حبل الله هم اميرمؤمنان و فرزندان معصوم ( عليهم السلام ) آن حضرت مىباشند . ( 2 )

1 . تنقيح ، كتاب الطهاره 4 / 257 ، و مراجعه كنيد به مطالبى كه در نكته دوم گذشت . 2 . علامه مجلسى ( قدس سره ) بابى منعقد فرموده است با اين عنوان كه اهل بيت ( عليهم السلام ) حبل الله المتين و عروة الوثقى مىباشند . ( بحار الانوار 24 / 82 ) .

264