كه أحدهما غير شراب بود با مساوات هر دو در امور اختياريه مثمر ثمر نيست .
و همچنين است هر گاه دو نفر به دو ضعيفه در شب تار مقاربت نمودند به اعتقاد اينكه هر دو أجنبيه است ، بعد مشخص شد كه يكى أجنبيه بوده است و ديگرى معقوده واطي ، ظاهر اين است كه استحقاق اثم و مذمت نسبت به هر دو ثابت باشد .
و أيضا ممكن است كه كسى عارف و عالم به مذاق علما باشد ، دعوى اطباق [1] فقها تواند نموده بر بطلان چنين عمل . اما بنا بر اعتقاد مجتهدى كه اين شخص اخلال به واجب نموده ظاهر است .
و اما بنابر اعتقاد مجتهد ديگر كه معتقد اين است كه چنين عملى صحيح است ، نظر به اينكه مشخص است آن شخص حكم به صحت در وقتى مىنمايد كه حين العمل مكلف عالم بوده باشد كه مطاع او چنين حكم نموده ، علت اختيار او آن عمل را فتواى مفتى او بوده باشد .
مفروض اين است كه در اين مقام چنين نيست ، پس مقتضاى برهان اين است چنانچه عبادت محكوم به بطلان است در قسم اول ، در قسم ثانى نيز چنين بوده باشد .
و اما قسم سوم يعنى : اتيان نماز به نحوى نموده كه به مقتضاى اعتقاد كل مجتهدين اخلال به واجبى از واجبات نماز ننموده است . پس مىگوييم : اين قسم اگر چه بسيار بعيد الوقوع است ، لكن بر فرض وقوع حكم به صحت در اين قسم نيز محل اشكال است ، بلكه مقتضاى آنچه در قسم ثانى مذكور شد آن است كه در اين صورت نيز حكم شود به بطلان نماز .

[1] اطباق : همرأى شدن گروهى ، اجماع كردن بر كارى .

80