قديم و تثويب جديد ، تثويب قديم عبارت است از قول مؤذن در اذان صبح « الصلاة خير من النوم » دو مرتبه ، و تثويب جديد عبارت است از الصلاة الصلاة أو قامت قامت ، اين است مضمون عبارت او مشخص از كلام او نمى شود ، كه آنچه را حكم كرده كه تثويب جديد است محلش در كجا است ؟
ممكن است كه مراد آن باشد كه در بعض بلاد عامه متداول است ، چنانچه در درعيه و بريده استماع نموديم . و آن اين است در أواخر شبها قريب به صبح مؤذن در كوچه ها و در خانه ها راه مىرود مىگويد الصلاة الصلاة . و ممكن است كه در غير صلوات يوميه بوده باشد ، كه در حين دعوت به آن نمازها الصلاة الصلاة ثابت است .
صاحب قاموس تفسير تثويب به اين نحو نموده : التثويب التعويض و الدعاء الى الصلاة ، أو تثنية الدعاء اليها ، و أن تقول في أذان الفجر : الصلاة خير من النوم مرتين [1] . يعنى تثويب عوض دادن است ، به عبارت اخرى ثواب دادن و خواندن بسوى نماز يا دو مرتبه خواندن بسوى آن است ، يا گفتن دو مرتبه است در أذان صبح الصلاة خير من النوم .
مراد فقهاء در اين مقام همين معنى آخر است ، لكن بعد از حي على الفلاح چنانچه صاحب صحاح گفته : تثويب در أذان فجر آن است كه بگويد مؤذن بعد از حي على الفلاح : الصلاة خير من النوم دو مرتبه [2] .
و در كتاب مصابيح كه از كتب معتبره عامه است روايت نموده از أبى محذوره به حاء مهمله و ذال معجمه كه او گفت : عرض كردم به جناب رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و آله تعليم من فرما طريقهء أذان را ؟ پس حضرت أذان را ذكر فرمودند ، و فرمودند

[1] قاموس اللغه ج 1 / 42 .
[2] صحاح اللغه ج 1 / 95 .

471