قاموس نيز تفسير بر اين معنى نموده بعد از معنى كه مذكور شد ، اين بيان أقوالى است در حقيقت ترجيع .
و اما حكم آن پس كلمات فقهاء نيز در آن مختلف است ، جماعتى از فقهاء حكم به حرمت فرموده‌اند ، و بسيارى حكم به كراهت نموده‌اند . تحقيق در مقام آن است : اگر مقصود آن شخص در اتيان و تكرير علاوه از قدر مقرر در شريعت مطهره شرعيهء آن است ، يعنى با اعتقاد شرعيت آن اتيان مىنمايد ، نبايد كسى تأمل در حرمت آن نمايد ، نظر به اين كه أذان در شريعت به مقتضاى نصوص معتبره و اجماع شيعه عبارت از فصولى است كه سابق بيان شد ، و اتيان علاوه بر آن تشريع و بدعت است اگر چه به تكرير خود آن فصول بوده باشد ، پس حرام خواهد بود .
و اگر به اين قصد نبوده باشد ، پس اگر تكبير و شهادتين است حكم به كراهت نمىتوان نمود ، نظر به اين كه اينها از أعظم أذكار است ، بلكه تأملى در جواز اتيان به آنها در اثناى نماز نيست با عدم كراهت ، پس عدم كراهت در أذان به طريق أولى خواهد بود . و اگر غير تكبير و شهادتين و تهليل است نظر به تفسير ذكرى در اين صورت دور نيست كه حكم به كراهت شود ، نظر به اينكه اين تكلمى است در اثناى أذان ، اين در غير تفسير خامس بود .
و اما تفسير خامس پس در آن نيز محتاج به تفصيل است ، به اين نحو اگر ترديد صوت به حدى است كه موجب اندراج در تحت غنا شود شبهه‌اى در حرمت آن نيست ، و اگر به اين حد نيست حكم به حرمت بلكه حكم به كراهت نيز نمىتوان نمود .
مقام ثانى : در تثويب است . كلام در اين نيز در حقيقت و حكم آن است اما أول پس آنچه از مغرب اللغه ظاهر مىشود تثويب بر دو قسم است : تثويب

470