مطلقا ، و اين مشهور است . دوم : وجوب آنها است در اقامه كذلك ، و اين ظاهر مىشود از مقنع و مقنعه و نهايه . سوم : تفصيل است ما بين جماعت و فرادى ، وجوب است در أول و استحباب است در ثانى ، و اين مختار ابن براج است .
رابع أقوال : تفصيل ما بين قيام و استقبال است به استحباب أول و وجوب ثانى ، و اين مختار ابن حمزه است ، و ظاهر مىشود از مرحوم شيخ در مبسوط [1] ، نظر به اينكه در أول اگر چه تصريح فرموده به استحباب قيام و استقبال در حال أذان و اقامه ، لكن بعد از آن فرموده مكروه است كه بگرداند بدن خود را از قبله در حال أذان ، لكن آن مبطل أذان نيست ، و اما اقامه پس لابد است در آن از استقبال قبله ، مختار قول أول است ، لكن احتياط مقتضى رعايت هر يك از قيام و استقبال است در اقامه ، اگر چه در غير جماعت بوده باشد .
مخفى نماند از آنچه مذكور شد ظاهر شد كه قيام و استقبال بنابر مختار از جمله چيزهايى است كه مستحب است در هر يك از أذان و اقامه .
سوم : از امورى كه مستحب است در هر يك از أذان و اقامه وقف نمودن است در آخر هر فصل از فصول اقامه به عدم اظهار حركت با قطع نفس ، يا با تخلل فصلى ما بين فراغ از كلمه و شروع به كلمه ديگر ، بلكه با عدم هيچ يك در صورتى كه كلمه كه شروع مىنمايد مفتتح به همزه وصل نمايد . به عبارت أخرى در غير « قد قامت الصلاة » در مرتبه ثانيه و غير تكبير لكن در اقامه نه در أذان ، نظر به استحباب ثانى در آنچه مذكور خواهد شد .
چهارم : از جملهء امور مستحبه در هر يك از أذان و اقامه بنابر آنچه فاضل ابن براج در مهذب ذكر فرموده اين است كه بعد از هر يك از حي على الصلاة و حي على الفلاح بگويد : « لا حول و لا قوة الا باللَّه » و بعد از فراغ از حي على

[1] مبسوط ج 1 / 95 - 96 .

462