منفرد بوده باشد و در نماز اخفاتى بوده باشد ، لكن مواردى چند است كه أذان در آنها ساقط است ، چنانچه چند موارد است كه أذان و اقامه هر دو ساقط است .
اما مواردى كه أذان تنها در آن ساقط است :
أول : سفر است . بدان كه عمل در سفر نسبت به أذان و اقامه به دو طريق مىشود : أول - آن است كه اتيان نمايد به أذان و اقامه لكن نه به طريق معهود ، بلكه اقتصار نمايد در جميع فصول أذان و اقامه به يكى . دوم آن است كه ترك أذان نمايد بالمره ، و اقتصار نمايد به اقامه به طريق معهود ، ظاهر اين است هر دو قسم جايز بوده باشد ، لكن اتيان به اقامه تامه و ترك أذان بالمره أولى است از اين كه اتيان به هر دو نمايد منقوصا ، بنابر اين أفضل آن است كه ترك أذان نموده بالمره و اتيان به اقامه نمايد به طريق معهود ، پس أذان در سفر ساقط خواهد بود ، لكن سقوط در اين مقام به طريق رخصت است ، پس اتيان به هر يك از أذان و اقامه به طريق معهود أفضل خواهد بود ، تفاوتى كه هست اين است مبالغه و اهتمامى كه در أذان در حضر هست در سفر نيست .
دوم : از مواضعى كه أذان ساقط است مزدلفه است . توضيح مقال آن است كه بعد از وقوف حاج در عرفات از زوال روز عرفه تا غروب لازم است كه بعد از غروب گوچ نمايند از عرفات به سمت مشعر ، و أولى اين است كه تأخير نماز مغرب و عشاء نمايد تا وصول به مشعر ، در مشعر أذان نماز مغرب را گفته اتيان به نماز مغرب نمايد ، بعد از نماز مغرب اتيان نمايد به نماز عشاء بدون أذان ، و خواه فصلى متحقق بشود ما بين دو نماز يا نه .
سوم : از مواضع مذكوره صورتى است كه مكلف جمع نمايد ميان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء ، در اين وقت أذان عصر و أذان نماز عشاء ساقط است يعنى در صورتى كه مكلف خواسته باشد اتيان به نافله عصر و نافله مغرب ننمايد بلكه اتيان به نماز عصر يا به نماز عشاء نمايد بعد از فراغ از ظهر يا مغرب بدون

434