اين كراهت مختص بوده باشد در حق قارى مبصر در حق غير جايز است من غير كراهت ، بنابر اين كراهت در حق غير قارى ثابت نيست ، و همچنين در حق قارى در وقت ظلمت چنانچه در حق أعمى ثابت نيست اگر چه قارى و سجده در روز بوده باشد .
مبحث چهارم ( در بيان حكم سجده است با ظهور مخالفت ) بدان كه هر گاه كسى وضع جبهه نمود به چيزى به اعتقاد آن كه چيزى است كه سجده بر آن صحيح است ، بعد از آن فساد اعتقاد او ظاهر شد ، مشخص شد كه سجده بر آن جايز نبوده ، خواه به اعتبار ذات بوده باشد ، مثل اين كه معلوم شد كه آن استخوان بود مثلا ، يا به اعتبار وصف آن مثل اين كه مشخص شد كه چوب نجس بوده است ، يا به اعتبار هر دو به حسب ذات و هم به حسب صفت در اين صورت خالى از اين نيست اين ظهور فساد اعتقاد يا در اثناء سجده است يا بعد از رفع رأس از سجده ، در صورت أخير در سجدهء واحده است يا در سجدات متعدده ، اگر در أثناء سجده بوده باشد يا قبل از اتيان به ذكر واجب است يا بعد از آن ، و على التقديرين يا متمكن است با عدم رفع رأس از تدارك به اين نحو كه پيشانى خود را بگشد تا برساند به چيزى كه سجده بر آن صحيح بوده باشد ، يا آن چيز را بياورد زير جبههء خود قرار دهد ، يا متمكن نيست . اگر متمكن بوده باشد پس در اين مقام چند احتمال است :
أول : آن است كه عالم شد به حقيقت حال قبل از اتيان به ذكر واجب ، و متمكن است از رسانيدن جبهه به چيزى كه سجده بر آن صحيح است ، در اين صورت ظاهر اين است كه لازم بوده باشد كه پيشانى خود را بگشد تا برساند به چيزى كه

411