واحد است بالاضافه به انواع تصرف ، يا نسبت به متصرف متعدد است مختلف به شرافت و دناءت ، اول مثل اين كه مىگويد به شخصى : من راضيم كه تو اين لباس مرا استعمال نمايى در وقت بنايى نمودن مثلا ، از اين اذن استفاده مىشود رضاى او در آن لباس در حين نماز كردن و هكذا .
دوم مثل اين كه به دشمن خود مىگويد : راضيم كه استعمال اين لباس من نمايى در حين نماز ، پس از اين استفاده مىشود رضاى او در پوشيدن اين لباس در حق دوست او ، يا آن كه نسبت به فاسقى گويد : راضيم كه اين جامه را بپوشى در حين نماز ، و از اينجا مشخص مىشود رضاى او در اين استعمال در حق اين شخص صالح مقدس .
و اما اذن شاهد حال ، پس آن اذنى است كه استفاده مىشود به ملاحظه ارتباطى بين مالك و متصرف مىباشد ، و به عبارت اخرى اذن شاهد حال اذنى است كه حاصل مىشود به جهت متصرف به ملاحظه حال مالك با خود ، و گاه است كفايت مىكند در حصول اذن معرفت اسلام مالك ، اگر چه به خصوصه مالك معلوم نبوده باشد ، مثل نماز در صحارى متسعه همين قدر كه مشخص شد كه مالك اين صحرا مسلمان است ، حال آن ناطق است به رضاى آن مالك در نماز كردن در آن صحرا ، و احتمال اين كه شايد مالك آن صغير بوده باشد ، ظاهر اين است كه مضر نبوده باشد ، چه اذن ولى در أمثال مقامات كه قطع به عدم تضرر مالك هست كفايت مىكند .
و اما اينقدر كفايت نمىكند در تصرف نمودن در خانه كسى يا در باغ كسى ، بلكه لابد است از تحقق ارتباط اتم از اين مقدارى كه مذكور شد ، مثل صلاح مالك يا صداقت يا قرابت او با متصرف ، پس هر تصرفى كه اسلام مفيد اذن او هست صلاح طرفين مفيد آن است به علاوه ، و هكذا هر تصرفى كه صلاح طرفين من

341