نمود به اعتقاد اين كه اين سمت همان سمتى است كه تشخيص نموده بود است .
اما ناسى به حكم پس اين دو قسم مىشود : يكى آن است كه در نسيان مقصر است ، يعنى منشأ نسيان قلت مبالات در دين بوده . دوم آن است كه چنين نيست أول ظاهر اين است كه حكم آن حكم جاهل است ، پس صلاة او محكوم به بطلان است ، اگر چه واقع شده باشد ما بين مشرق و مغرب ، بلكه حكم به صحت صلاة او مشكل است اگر چه واقع شده باشد به سمت قبله ، نظر به اين كه امتثال بقوله تعالى « * ( وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَه ) * [1] با جهل به لزوم استقبال ممكن نيست . و دور نيست حكم در ثانى نيز چنين بوده باشد ، وجه آن از آنچه مذكور شد مشخص مىشود ، و تفاوتى كه هست آن است كه در أول به جهت نسيان آثم است به خلاف ثاني .
و اما ناسى موضوع ، پس ظاهر اين است حكم اين حكم كسى است كه خبط در سمت قبله نموده باشد ، پس اگر نماز او فيما بين يمين و يسار بوده باشد صحيح خواهد بود ، و اگر به نفس يمين يا يسار بوده باشد يا به خلف قبله بوده باشد نماز باطل خواهد بود ، بلكه دور نيست كه گفته شود تلافى لازم بوده باشد ، اگر چه متذكر شود به حقيقت حال در خارج وقت ، پس اعاده صلاة در وقت و قضاى آن در خارج وقت لازم خواهد بود . و اين در صورتى است كه متذكر شود به حقيقت حال بعد از فراغ از نماز ، و اما هر گاه تذكر در اثناى نماز بوده باشد ، پس اگر ما بين يمين و يسار بوده باشد ، نماز او صحيح ، لازم است ميل نمايد به سمت قبله و اگر به نفس يمين يا يسار يا خلاف جهت قبله بوده باشد نماز باطل ، قطع نماز و استيناف آن لازم است .

[1] سورهء بقره : 144 و 150 .

303